«Η σκέψη είναι ο γυρίνος και η λέξη ο βάτραχος. Οι λέξεις δίνουν σχήμα στο μυαλό…»
Συνέντευξη της Μαρίας Γιαγιάννου στον Κώστα Στοφόρο -για την εφημερίδα Δρόμος (1/9/2012)
Ένα μικρό βιβλίο, που από την πρώτη του σελίδα σε καλεί να γνωρίσεις έναν κόσμο διαφορετικό. Μια παράξενη ηρωίδα που κάποιος –στην αρχή άγνωστος- λόγος την κρατά κλεισμένη σε ένα διαμέρισμα για όλη της τη ζωή. Το μυαλό μου πήγε στην αρχή σε κάποιο είδος «Κασπάρ Χάουζερ», όμως το ταξίδι που ακολούθησε στις σελίδες της «Μελανίππης» της Μαρίας Γιαγιάννου ήταν τελείως διαφορετικό. Κάθε τόσο τσάκιζα τις σελίδες, μέχρι που έκανα το βιβλίο δύσχρηστο. Μετά καθόμουνα με το μολύβι και σημείωνα στα βράχια πάνω στη θάλασσα. Ήθελα να αντιγράψω λέξεις, φράσεις και να τις μοιραστώ… «Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που κοιμάται κι όταν ξυπνάει το θυμάται» «Άσπρισα σαν σελίδα που της έπεσαν ξαφνικά όλες οι λέξεις» Αντί να γίνω λογοκλόπος προτίμησα τελικά να συνομιλήσω με την ίδια τη συγγραφέα:
-Πώς προέκυψε η «Μελανίππη»; Ήταν απλώς μια έμπνευση ή κάτι άλλο συμβολίζει η παράξενη ηρωίδα σας, μισή άνθρωπος, μισή άλογο που ζει όλη της τη ζωή σε ένα διαμέρισμα.
Η σχέση του ανθρώπου με το ζώο – ιδίως όταν το ζώο εγκατοικεί στα μύχια του ανθρώπου – με ενδιέφερε πάντα. Καθώς εμπνεύστηκα το πλάσμα «Μελανίππη» με διαπέρασε ρίγος. «Είδα» κάποιον να περνάει κάτω απ’ το παράθυρό της, να βλέπει το πάνω μέρος του σώματός της και να της χαμογελάει, πλέοντας σε απόλυτη άγνοια ως προς το γεγονός ότι το κάτω μέρος της, το κρυμμένο, ήταν αλογίσιο. Τρόμαξα με την νοερή εικόνα τόσο, ώστε αποφάσισα να τη δω να μεγαλώνει στο χαρτί, αρχικά από περιέργεια κι ίσως από κάποιο ένστικτο αντιμετώπισης ενός αρχέγονου φόβου. Έπειτα, οι συμβολισμοί ξεπηδούσαν από το σώμα της ανεξέλεγκτα. Πρόκειται για ένα πολλαπλό σύμβολο, συγκροτημένο από διπολικούς άξονες. Ο προφανέστερος είναι ο άξονας «Λογικό-Άλογο» (που εξυπηρέτησε και λογοπαιγνιωδώς το κείμενο), πάνω στον οποίο προσπαθεί ο καθένας μας να ισορροπήσει το μίγμα πολιτισμικού και ενστικτικού φορτίου που του αναλογεί. Ταυτόχρονα η Μελανίππη συμβολίζει το αίσθημα μιας υπερτιμημένης μοναδικότητας που μας κάνει να νιώθουμε άλλοτε θεοί κι άλλοτε τέρατα. Οι υπόλοιποι συμβολισμοί ας παραμείνουν εδώ γρίφοι...
-Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα την αξιοποίηση του μύθου των Κενταύρων. Πώς «διαβάζετε» εσείς αυτό το μύθο σήμερα;
Ένας Κένταυρος σ’ ένα σύγχρονο διαμέρισμα είναι ένας τραγικός αυτοεξόριστος στον χώρο και τον χρόνο. Ένας περιθωριακός, ένας μετανάστης, μια ευνουχισμένη γυναίκα, μια γυναίκα σε ανδρικό σώμα (και το αντίστροφο), ένα παιδί σ’ έναν ενήλικο κόσμο, ένας πανέμορφος, ένας τερατόμορφος. Θεωρώ συγκλονιστική την μορφή του Κενταύρου και βαθύτατα συγκινητικό κάθε δισυπόστατο πλάσμα (φανταστικό ή μη), διότι αποτελεί δείγμα της πολύπλοκης ευαισθησίας του ανθρώπου και της τραγικής τυχαιότητας της φύσης. Στην χαμένη τραγωδία του Ευριπίδη «Μελανίππη Σοφή», από την οποία η ημίαιμη ηρωίδα μου δανείζεται το όνομά της, ο τραγωδός βάζει τη δική του Μελανίππη να κηρύσσει την αλήθεια του ενωμένου κόσμου των φυτών, των ζώων, των ανθρώπων. Η δική μου «ανάγνωση» του μύθου δεν εξαιρεί αυτό το κάλεσμα ένωσης με τη φύση, καλεί όμως ταυτόχρονα και στην ένωση με τον ίδιο το μύθο.
-«Ο μύθος έχει σάρκα και οστά και τον γέννησαν οι άνθρωποι. Απλώς έκτοτε δεν μπορούν να τον αναγνωρίσουν»…. Θα μπορούσατε να επεκταθείτε λίγο περισσότερο σ’ αυτό;
Κάθε Μύθος είναι παιδί της Φαντασίας. Στην ουσία αναφέρομαι σ’ εκείνο το θεϊκό κομμάτι της πραγματικότητας, την φαντασία, που καθορίζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε/αναγνωρίζουμε τη ζωή. Ο μύθος ζωντανεύει κατά καιρούς ποικιλοτρόπως στις ανθρώπινες συνειδήσεις, συνήθως ως συνήγορος της εθελοτυφλίας. Πολλοί πιστεύουν στην ενσάρκωση κάποιου θεού (δηλαδή μύθου), είτε αυτή η ενσάρκωση λέγεται Χριστός είτε Έρωτας είτε ακόμα Ντόκτορ Χάουζ. Ωστόσο η ένσαρκη φαντασία, η τέχνη (όχι να εθελοτυφλείς, αλλά) να απλώνεις την ύπαρξή σου στο πλάτος της φύσης, δυστυχώς δεν καλλιεργείται εύκολα από τον άνθρωπο, που είναι και ο δικαιωματικός της κάτοχος. Κι όμως η φαντασία είναι το μόνο δημιουργικό ματογυάλι.
-Η ηρωίδα σας λέει πικρόχολα: «αν σνομπάρεις τους σύγχρονους λογοτέχνες ενώ επιπλέον έχεις κάποιο μόνιμο προσωπικό πρόβλημα, ίσως αξίζει να γίνεις ο ίδιος συγγραφέας». Γιατί να γίνει κάποιος συγγραφέας στις μέρες μας;
Πράγματι εδώ η ηρωίδα μιλάει πικρόχολα. Η ίδια γράφει σε σαΐτες κάτι που το ονομάζει «μυθιστόρημα» και νομίζω ότι δεν χάνει την ευκαιρία να μειώσει τα αληθινά της κίνητρα σε αυτοσαρκαστικές διαπιστώσεις, παράλληλα όμως δίνει στην συγγραφέα της (!) την ευκαιρία να αναφερθεί σε όσους Έλληνες λογοτέχνες λένε με θράσος ότι δεν διαβάζουν άλλους Έλληνες ή ότι δεν έχουν καν χρόνο να διαβάσουν γιατί γράφουν. Πολλοί sui generis μαζευτήκαμε. Νομίζω ότι δεν μπορείς να είσαι τίμιος συγγραφέας αν δεν αγαπάς το διάβασμα. Το «γιατί να γίνεις» είναι άλλη υπόθεση. Ο καθένας έχει κίνητρα ανάλογα με «το μόνιμο προσωπικό του πρόβλημα», δηλαδή με τις αγαπημένες του εμμονές. Νομίζω ότι πιάνει κανείς τη γραφίδα και σκάβει εφόσον πιστεύει (ακόμα κι αν κάνει λάθος) ότι έχει πέσει στα χέρια του ένα κουκουτσάκι από κάποιο ιαματικό οπωροφόρο που βραδέως θα βλαστήσει.
-«Θα ήθελα να αποτινάξω τις δικές μου λέξεις και να ψαρέψω από το περβάζι μου τις λέξεις των ανθρώπων», λέει και πάλι η Μελανίππη. Για σας τι είναι οι λέξεις;
Σε κλίμα χαϊκού, θα απαντήσω ότι η σκέψη είναι ο γυρίνος και η λέξη ο βάτραχος. Οι λέξεις δίνουν σχήμα στο μυαλό. Καμιά φορά πιστεύω πως μου αρέσουν πιο πολύ απ’ όσο πρέπει. Γι’ αυτό συχνά αντί να τις χρησιμοποιώ ως μέσα επικοινωνίας τις χρησιμοποιώ ως μέσα μεταφοράς...
-Η σημερινή πραγματικότητα περνά υπαινικτικά από τις σελίδες σας… Άραγε η Μελανίππη θέλει να μας πει κάτι για την κρίση που βιώνουμε σήμερα;
Στην «Μελανίππη» χρησιμοποιώ ως όχημα ένα μυθολογικό πρόσωπο, για να μιλήσω, χωρίς να μιλώ, και για τον τόπο όπου αυτός ο μύθος γεννήθηκε. Η αναγέννηση μιας Κενταυρίδος, σε μια χώρα που είναι η δυστοπική εκδοχή (ελαφρώς μετατοπισμένη προς το μέλλον) της Ελλάδας, ίσως να επισημαίνει την μοναξιά των υπέροχων στοιχείων που επιβιώνουν μέσα στον σύγχρονο Έλληνα, τον υπερκαθορισμένο από το μύθο του αλλά πνιγμένο μέσα σε μια στεγνή πραγματικότητα. Από τη μία, η Μελανίππη είναι «το άτομο σε κρίση». Από την άλλη αυτό το άτομο θέτει, θέλοντας και μη, το εξής ερώτημα: Το ελληνικό υβρίδιο, ασυμβίβαστο με τους άλλους και με τον εαυτό του, ανήκει στο χθες ή στο αύριο;
Η «Μελανίππη» της Μαρίας Γιαγιάννου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σμίλη»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου