«Φιλαράκια»; Όχι, ευχαριστώ!

Φόρεσα το φθαρμένο μου τζιν, τα παλιά μου “all star”, ένα t-shirt που ταίριαζε με την περίσταση και μαζί με τον (σχεδόν) 11χρονο γιο μου πήραμε το μετρό για «Κεραμεικό».
Σε λίγη ώρα βρισκόμασταν στην είσοδο της Τεχνόπολης στο Γκάζι. Ένιωθα λίγο παράξενα στριμωγμένος ανάμεσα σε ένα πλήθος εφήβων με μαύρα ρούχα και χαμηλοκάβαλα παντελόνια.
Όλοι μαζί περιμέναμε να αρχίσει το φεστιβάλ Hip Hop…
Είχα κάνει το χατίρι του μεγάλου να τον συνοδεύσω στη συναυλία μιας μουσικής που μάλλον δεν είναι στις πρώτες προτιμήσεις μου – για να το πω λεπτά.
Ήμουνα κατά πάσα πιθανότητα ο μεγαλύτερος σε ηλικία μέσα στο χώρο και έτσι θεώρησα φυσικό να πάρω μια καρέκλα και να την έχω δίπλα μου για τις δύσκολες ώρες. Προβλεπόταν ορθοστασία διαρκείας…
Σιγά- σιγά εμφανίστηκαν και άλλοι «ομοιοπαθείς». Μόνο που φαίνονταν πιο εξοικειωμένοι. Ήξεραν τα τραγούδια και φαινόταν να παθιάζονται.
Περάσαμε μερικές αμήχανες στιγμές, όταν εμφανίστηκε ένα συγκρότημα που το λεξιλόγιο του ξεκινούσε από τη γνωστή λέξη από μ… για να φτάσει σε επίπεδο που θα έκανε και έναν λιμενεργάτη να κοκκινίσει. Ο γιος μου με κοιτούσε, περίεργος να δει τις αντιδράσεις μου κι εγώ δεν ήξερα που να κρυφτώ. Προτίμησα να μη σχολιάσω…
Αφού πέρασε κι αυτό, σταδιακά, άρχισα να μπαίνω στο κλίμα, να διασκεδάζω και να ταυτίζομαι με το υπόλοιπο κοινό. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι το παράκανα, αλλά ήταν ωραία αίσθηση. Λες και ξαφνικά είχα γυρίσει το χρόνο πίσω. Την άλλη μέρα πια θα σκεφτόμουνα ότι μπορεί να είχα ξεπεράσει κάποια όρια.
Διότι το έχουμε πια εμπεδώσει: Δεν πρέπει να είσαι «φιλαράκι» με το παιδί. Ο ρόλος του πατέρα πρέπει να είναι διακριτός με σαφήνεια…

Πότε ξεπερνιούνται τα όρια…

«Το καταλαβαίνεις κι ο ίδιος κάποια στιγμή ότι έχεις ξεπεράσει τα όρια. Όταν νιώσεις αμηχανία με αυτό που είπες ή έκανες, τότε είναι σίγουρο πως κάτι δεν πάει καλά», μου λέει η ψυχοπαιδαγωγός και υπεύθυνη της Σχολής Γονέων της Αθήνας (Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης) Μαρία Γιούργη.
Την συναντάω σε μια εκδήλωση –και όπως πολλοί συνηθίζουν να κάνουν με τους γιατρούς, έτσι κι εγώ μιλάω στην ειδικό για τη δική μου πάθηση, που ονομάζεται «τύψεις & ενοχές». Με καθησυχάζει πάντως πως δεν ξεπέρασα κάποιο όριο πηγαίνοντας σε μια συναυλία. Αντίθετα, θεωρεί καλό το να συμμετέχεις και να συνοδεύεις το παιδί όταν σου το ζητήσει.
«Δείχνει πως ενδιαφέρεσαι, πως θέλεις να μάθεις πως είναι ο κόσμος του. Αρκεί να μην το παρακάνεις. Δεν χρειάζεται να φορέσεις κι εσύ αλυσίδες ή βερμούδες και να υιοθετήσεις την ορολογία των παιδιών της ηλικίας του. Άλλο να είσαι μαζί του, και άλλο να γίνεσαι σαν κι αυτόν», συμπληρώνει η κυρία Γιούργη.
Μετά από όλα αυτά είναι φυσικό να συναντηθούμε μια επόμενη μέρα για μια συνέντευξη. Πιστεύω άλλωστε πως πολλοί μπαμπάδες και μαμάδες θα έχουν παρόμοιες ανησυχίες…
«Τα όρια χρειάζονται» μου λέει στην επόμενη συνάντησή μας. «Ακόμη και οι έφηβοι δεν θέλουν να είναι «κολλητοί» με τους γονείς τους…»
Ο γονιός δεν πρέπει να θεωρεί το παιδί του «φιλαράκι» και να συζητά μαζί του τα πάντα. Υπάρχουν θέματα που σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να τα μοιραστούμε με το παιδί μας. Ούτε για την ερωτική μας ζωή χρειάζεται να του πούμε, ούτε να το βαρύνουμε με τα προβλήματά μας.
Έστω ότι αντιμετωπίζουμε κάποια οικονομικά προβλήματα. Δεν θα πρέπει να τρομάξουμε το παιδί περιγράφοντας του τη δύσκολη κατάσταση, όμως δεν θα πρέπει να το αφήσουμε και στην άγνοια. Πρέπει να του δείξουμε ότι είναι μια κατάσταση που μπορούμε να τη διαχειριστούμε.
Αν θεωρήσουμε το παιδί μας «μεγάλο» και το βαρύνουμε με τα διάφορα προβλήματα μας, είναι πιθανόν να το βάλουμε στη διαδικασία να αναλάβει ευθύνες που δεν του αναλογούν. Τα παιδιά έχουν την τάση να το κάνουν αυτό για να προστατέψουν τους γονείς τους.
Είναι κάτι που συμβαίνει συχνά σε μονογονεϊκές οικογένειες. Οι μόνοι γονείς, ελλείψει συζύγου έχουν την τάση να μιλούν στα παιδιά σαν να είναι ενήλικες. Και αυτό τα παιδιά δεν το αντέχουν.
Το αποτέλεσμα είναι να αντιδράσουν. Κι αυτή η αντίδραση μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Τα παιδιά αναγκάζονται να βάλουν όρια στους γονείς τους, κάτι που μπορεί να τα κάνει να φερθούν επιθετικά, να κλειστούν στον εαυτό τους ή να βρουν άλλους τρόπους για να «βάλουν το γονιό στη θέση του»…
Π.χ. μια μητέρα που ντύνεται πολύ νεανικά, μπορεί να προκαλέσει την αντίδραση της κόρης της. Δεν είναι λίγες οι μητέρες, που θεωρώντας ότι έτσι θα έρθουν πιο κοντά με την κόρη τους, πηγαίνουν και ψωνίζουν μαζί της, τα ίδια ρούχα. Η κόρη όμως δεν θέλει τη μαμά της συνομήλικη. Θέλει η μαμά να είναι… μαμά!

Πώς να προσεγγίζουμε το παιδί

Στην αγωνία μας να μάθουμε όλα όσα συμβαίνουν στο παιδί μας, πολλές φορές γινόμαστε αδιάκριτοι και πετυχαίνουμε τα αντίθετα αποτελέσματα. Πόσες φορές δεν παραπαίουμε μεταξύ φιλικού και ανακριτικού ύφους;
Δεν συνειδητοποιούμε πως πρέπει να αφήσουμε χρόνο στο παιδί, να μην το πιέσουμε και ταυτόχρονα να του δώσουμε να καταλάβει πως έχουμε αφήσει πόρτες και παράθυρα ανοικτά στην επικοινωνία μαζί του. Πρέπει να σεβαστούμε και την αμηχανία και την άρνηση του.
Η σκηνή φαντάζομαι πως συμβαίνει καθημερινά σε χιλιάδες σπίτια σε όλη την επικράτεια: Το παιδί γυρίζει από το σχολείο, συνήθως κατάκοπο, φορτωμένο με μια τσάντα που ούτε εμείς δεν μπορούμε να σηκώσουμε, και πριν προλάβει να μας χαιρετήσει, η ερώτηση είναι ήδη έτοιμη στο στόμα μας:
«Τι έγινε σήμερα στο σχολείο;» (ή στη χειρότερη εκδοχή, όταν το βλέπουμε κατσουφιασμένο: «τι έγινε πάλι;»)
Η σωστή προσέγγιση είναι να ρωτήσουμε –αφού το αφήσουμε να πάρει ανάσα- «Πώς είσαι σήμερα; Είσαι καλά;»
Ακόμη κι αν δεν μας απαντήσει, ακόμη κι αν μας εκνευρίσει με καμιά γλυκιά φράση του τύπου «άσε με τώρα» ή και «παράτα μας» εμείς θα πρέπει να του αφήσουμε το περιθώριο να μας μιλήσει όταν θα είναι έτοιμο. Να σεβαστούμε ακόμη και τα νεύρα του.
(Παρένθεση με σχετικό ανέκδοτο, που δείχνει την έλλειψη επικοινωνίας και τους διαφορετικούς κώδικες:
Το παιδί γυρίζει από το σχολείο:
(Η μητέρα) Παιδάκι μου κάτσε να φας, σου έχω κάνει παστίτσιο
(Ο γιος) Άσε με ρε μάνα με το παστίτσιο και έφαγα σήμερα στο σχολείο μια φλασιά!(Η μητέρα) Εμ, αυτά πάτε και τρώτε και μετά δεν σας αρέσει το φαί της μαμάς…)

Η σωστή προσέγγιση, είναι να μοιραστούμε εμείς τη μέρα μας με το παιδί. Να του πούμε πως περάσαμε. Να ανταλλάξουμε τις καθημερινές μας εμπειρίες, και πάλι έχοντας στο μυαλό μας ότι δεν είμαστε σύντροφοι, ούτε συνομήλικοι.
Πρέπει να είμαστε «υποστηρικτικοί» και να βρισκόμαστε εκεί, όταν το παιδί μας χρειαστεί. Να μην του επιβάλουμε την παρουσία μας, αλλά να βρίσκουμε αφορμές για να προκαλούμε μια συζήτηση.
Το σωστότερο μοντέλο γονιού, σύμφωνα με τους ειδικούς είναι το λεγόμενο «δημοκρατικό»: Σύμφωνα μ' αυτό οι γονείς ασκούν μεν έλεγχο και έχουν απαιτήσεις και προσδοκίες από τα παιδιά τους για ώριμη συμπεριφορά, αλλά ταυτόχρονα είναι συναισθηματικά θερμοί, λαμβάνουν υπόψη τους τις απόψεις του παιδιού και είναι ευαίσθητοι στις ανάγκες του.
Αν είμαστε ανεκτικοί και δείχνουμε στο παιδί μας αποδοχή, τότε ασφαλώς θα το κάνουμε να νιώθει πιο άνετα να μιλήσει μαζί μας, όμως αυτό δεν σημαίνει κατά κανένα τρόπο πως πρέπει να το αφήνουμε να κάνει ό,τι θέλει. Άλλο να μιλάμε ελεύθερα, και άλλο να «παίζουμε σφαλιάρες»…

Το παιδί, το ζευγάρι και οι συνέπειες

Άλλο σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και άλλο να περιμένεις από το παιδί σου να σου πει τι κάνει στον ερωτικό τομέα. Ακόμη κι αν σε τρώει η περιέργεια και η ανησυχία δεν μπορείς να ξεπεράσεις κάποια όρια. Ο μπαμπάς και η μαμά πρέπει να μείνουν σε κάποια απόσταση. Δεν θα πρέπει να απογοητεύονται όταν φαντάζονται –και σωστά- πως το παιδί δεν μοιράζεται μαζί τους αυτά που μοιράζεται με τους φίλους του. Αντίθετα μια τέτοια στάση είναι δείγμα υγείας.

Όταν δεν υπάρχουν ξεκάθαροι ρόλοι, τότε το παιδί χάνεται… Δεν μπορεί να ταυτιστεί με έναν υγιή ρόλο.
Αυτό μπορεί να το οδηγήσει σε διάφορες εξαρτήσεις στην ενήλικη ζωή του. Από τις πιο «ελαφριές» έως τις πιο «βαριές». Και γενικότερα –εφόσον δεν θα έχει ένα ασφαλές και σταθερό πρότυπο- δεν θα μπορέσει να δομήσει μια σταθερή προσωπικότητα. Θα οδηγηθεί σε ανισορροπία του χαρακτήρα, κάτι που θα επηρεάσει τη ζωή και τις σχέσεις του.
Επιπλέον τίθενται και διάφορα ζητήματα που αφορούν τη συμπεριφορά του ζευγαριού απέναντι στο παιδί. Χρειάζεται και από τους δυο συνέπεια. Δεν μπορεί ο ένας να είναι αυστηρός και ο άλλος ανεκτικός –ή ακόμη χειρότερα «φιλαράκι». Ό,τι δηλώνεται, πρέπει να είναι αποφασισμένο ότι θα εφαρμόζεται. Δεν μπορεί ούτε να λες «ό,τι πει η μητέρα σου» και να μετατοπίζεις την ευθύνη, ούτε να διαφωνείς μπροστά στο παιδί.
Καλύτερα μαζί και λάθος, παρά «σωστοί» με διαφωνίες!

………………………………………………………………………………………

Γράφω τις τελευταίες γραμμές και σκέφτομαι τι ωραία που είναι η θεωρία. Τι ωραία που είναι να τα γράφεις και να λες «πραγματικά αυτό είναι το σωστό»… Το κακό είναι που συνειδητοποιείς πως δεν έχεις κάνει ένα και δυο, αλλά όλα τα λάθη από τα οποία αποτρέπεις τους άλλους!
Το λέω στην κυρία Γιούργη, που κάνει μια αισιόδοξη (και εύλογη) πρόταση: «Ας μη χάνουμε χρόνο να αυτομαστιγωνόμαστε. Το θέμα είναι να δούμε από εδώ και πέρα τι γίνεται»…