Ο σκοπός δεν αγιάζει τα μέσα και κάθε ατομικιστική, αντικοινωνική απόπειρα κοινωνικής ανατροπής καταλήγει αναπόφευκτα σε έναν αντιπαραγωγικό μηδενισμό…
Συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στον Δρόμο στις 22/10/2011
Άνοιξα να το διαβάσω και το έκλεισα μόνον όταν έφτασα στην τελευταία σελίδα… Καθώς φαίνεται η δύσκολη εποχή που ζούμε κάνει καλό στη …δημιουργικότητα. Από αυτές τις σελίδες έχετε δει να παρελαύνουν πολλοί νέοι συγγραφείς που ήδη από τα πρώτα τους βήματα φαίνεται πως έχουν καταφέρει να αρθρώσουν μια δική τους γλώσσα και δημιουργούν ελπίδες για μια γενιά που θα ανανεώσει το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση.
Η Βασιλική Πέτσα ήταν μια ακόμη ευχάριστη έκπληξη. Το ολιγοσέλιδο μυθιστόρημά της μας ταξιδεύει στα τι και τα πως ενός εγκλήματος, μέσα από πολυπρόσωπη αφήγηση, καταφέρνοντας με εξαιρετικό τρόπο να αποτυπώσει το κλίμα και τη ζωή στην ελληνική επαρχία του 2011.
Ξεκινάτε από ένα πραγματικό περιστατικό που συνέβη τον Ιούνιο του 2010 στην περιοχή της Κερκίνης, όπου δυο κορίτσια δολοφόνησαν έναν ηλικιωμένο για μάλλον αδιευκρίνιστους λόγους, όμως η ιστορία σας απέχει πολύ από ένα απλό ρεπορτάζ. Προφανώς οι πηγές σας ήταν πολλές και διαφορετικές…
Δεν επεδίωξα μια δημοσιογραφική καταγραφή πραγματικών γεγονότων με λογοτεχνικό «μανδύα». Παρόμοια γεγονότα νεανικής βίας έχουν παρουσιαστεί και σε άλλες χώρες: στη Γαλλία, στην Αμερική, στην Αγγλίa και αλλού. Έχουν αποτελέσει το έναυσμα για την παραγωγή μύθου και όχι πρωτογενές υλικό προς αναπαράσταση. Μια νεανική δολοφονία στη λογοτεχνία αποτελεί ίσως τη γλαφυρή αναπαράσταση εσωτερικών εκρήξεων με εξωγενή αίτια, μια ισχυρή μεταφορική απόρριψη παλαιότερων γενιών, μια ανατίναξη του κοινωνικού πλαισίου που οι τελευταίες έχουν διαμορφώσει.
Παρουσιάζετε την ιστορία σας μέσα από τις αφηγήσεις μικρών και μεγάλων πρωταγωνιστών. Πόσο δύσκολο ήταν να μπείτε στον κάθε «ρόλο» και να μιλήσετε τόσο διαφορετικές γλώσσες;
Η προσπάθειά μου επικεντρώθηκε στη δημιουργία «φωνών», παρά «γλωσσών». Επιχείρησα να δώσω περισσότερη έμφαση στα ψυχοδυναμικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του κάθε χαρακτήρα, παρά στην ακριβή αναπαραγωγή γλωσσικών ιδιωμάτων. Αυτές οι φωνές, προέκυψαν μέσα από προσωπικά βιώματα, κοινωνική παρατήρηση, συνδιαλλαγή με άλλα πολιτισμικά κείμενα, με κόστος, ενδεχομένως, την ακρίβεια στη γλωσσική διατύπωση.
Ταυτίζεστε κάπου με τις δυο ηρωίδες σας;
Στο βαθμό που ενσαρκώνουν την αντίδραση σε μια κοινωνία αγκυλωμένη σε μια μνήμη προβληματική, στο βαθμό που ασφυκτιούν μέσα σε διαπροσωπικές σχέσεις εμποτισμένες από την υποκρισία και την σύμβαση, στο βαθμό που επιδιώκουν τον απεγκλωβισμό τους από αυτά τα πλαίσια και την αναζήτηση μιας νέας βιωτικής συνθήκης, μεταφέρουν, ίσως, μια γενικότερη αίσθηση. Ο σκοπός όμως, δεν αγιάζει τα μέσα και κάθε ατομικιστική, αντικοινωνική απόπειρα κοινωνικής ανατροπής καταλήγει αναπόφευκτα σε έναν αντιπαραγωγικό μηδενισμό.
Είναι τυχαίο πως το «θύμα» είναι παλιός αντάρτης, μέλος του ΚΚΕ; Αποφεύγετε γενικά νομίζω την ευκολία του άσπρου- μαύρου και κινείστε μέσα στις ποικίλες αποχρώσεις της ζωής. Υπάρχουν για σας «καλοί» και «κακοί»;
Το «θύμα» «δολοφονείται» καθημερινά, μέσα από την αγιοποίησή του και την επίκλησή του σε μια κοινωνία εντελώς διαφορετική από το ιστορικό πλαίσιο δράσης του. Ο «αντάρτης του ΚΚΕ» αποτελεί πλέον ένα αρχέτυπο, μια καρικατούρα προς πάσα ιδεολογική χρήση. Εκπροσωπεί έναν κόσμο αξιών, στον οποίο δεν υπάρχουν πια σημεία ταυτοποίησης για τη νέα γενιά. Το δίπολο «καλός» - «κακός» δεν έχει πάψει να υφίσταται και εξυπηρετεί ενδεχομένως στρατηγικούς σκοπούς. H όποια σχετικοποίηση έχει υποστεί, αφορά περισσότερο στην αλλαγή των ομάδων που διαμορφώνουν τους κοινωνικούς συσχετισμούς που το δίπολο αυτό προσδιορίζει. Με την απόδοση των «ποικίλων αποχρώσεων της ζωής» επιχείρησα να καταδείξω ότι το πού στέκεται κανείς, σε σχέση με αυτό το δίπολο, δεν είναι απαραίτητα θέμα συνειδητής επιλογής.
Τα δικά σας προσωπικά βιώματα, από μια «επαρχιακή πόλη»ποιο ρόλο έπαιξαν στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος; Πόσο βοήθησαν στην προσέγγισή σας;
Μου παρείχαν, ίσως, μια ευκολία πρόσβασης σε έναν κόσμο από τη φύση του κλειστό και συντηρητικό, στο βαθμό που ανθίσταται -ή δεν του παρέχονται κιόλας- δυνατότητες ανανέωσης. Έτσι, αν συγκεκριμένοι χαρακτήρες μεταφέρουν τετριμμένες προσωπικές ιστορίες, αυτό αποτέλεσε και συνειδητή συγγραφική επιλογή, ως μια μορφή κριτικής. Παράλληλα, αυτός ακριβώς ο διαχωρισμός κέντρου και περιφέρειας με τις αντίστοιχες προκαταλήψεις που τον συνοδεύουν, υποδηλώνει και μια μορφή εσωτερικού, εγχώριου «οριενταλισμού». Αν, λοιπόν, «φωνάζει» μέσα στο κείμενο, στόχος ήταν ακριβώς να τεθεί ηχηρά στο προσκήνιο για να υπονομευθεί μέσα στην υποκειμενικότητα της πρωτοπρόσωπης αφήγησης.
Πιστεύετε πως είναι αδύνατον οι «μεγάλοι» να καταλάβουν τους εφήβους, να επικοινωνήσουν αληθινά και ουσιαστικά μαζί τους;
Δεν θα προέκρινα την επικοινωνία ως θεμιτό σκοπό της προσέγγισης «μεγάλων» και εφήβων. Γιατί μπορεί να μιλάμε, ναι, αλλά πόσα από αυτά που λέμε φανερώνουν τελικά κάτι από αυτό που είμαστε; Περισσότερο ουσιώδης η κατανόηση και ο σεβασμός μια θεμελιώδους διαφορετικότητας, με το αντίστοιχο αμοιβαίο «laissez faire» και «laissez être».
Αν και από οικογένεια δασκάλων, αντιμετωπίζετε με μάλλον σκωπτικό τρόπο τη στάση των εκπαιδευτικών. Είναι έτσι;
Δεν θα το προσωποποιούσα τόσο. Είναι δεδομένη η καλή θέληση και προσπάθεια μεμονομένων ατόμων. Το ζήτημα είναι πρωτίστως θεσμικό και αφορά στην αρτηριοσκληρωτική προσκόλληση της εκπαίδευσης σε ξεπερασμένες ιδέες και μεθόδους. Οι Πανελλήνιες εξετάσεις από μόνες τους μόνο ως σαδιστική πρακτική μπορούν να ειδωθούν και τι να πει κανείς για τον παράλογο και αυθαίρετο συγκερασμό, κάτω από την ίδια «στέγη», της Παιδείας και των Θρησκευμάτων…
Είναι αυτή η δολοφονία, αυτό το αδιέξοδο «καθρέφτης της κοινωνίας»; Θα δούμε ακόμη περισσότερη βία στις μέρες που ακολουθούν μέσα στην κρίση που διανύουμε;
Δεν είχα τόσο φιλόδοξα σχέδια, να αντικατοπτρίσω ολόκληρη την κοινωνία. Θα απαιτούνταν, ίσως, πολύ περισσότερες σελίδες και ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο σύνθεσης και προφανώς, μεγαλύτερη συγγραφική εμπειρία. Ένα κοινωνικό σχόλιο προσπάθησα να αρθρώσω. Περισσότερη σημασία από μεμονωμένα περιστατικά βίας έχει η αυξανόμενη κοινωνική αποσύνθεση που παρατηρείται και η κατάλυση των αλληλέγγυων δεσμών μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Αυτά τα φαινόμενα, φοβάμαι, ήρθαν για να μείνουν.
*Το «Θυμάμαι» της Βασιλικής Πέτσα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις
ΥΓ Η δολοφονία της Κερκίνης μου είχε προκαλέσει σοκ. Κα΄τι που προσπάθησα να αποτυπώσω σε σχετική ανάρτηση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου