Ναι στον Βάρναλη, όχι στον Βαλεντίνο!!!

Σαν σήμερα, το 1884 στο Μπούργκας (Πύργο) της Βουλγαρίας γεννήθηκε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες και διανοητές. Ο Κώστας Βάρναλης.
Αντί του ψευδεπίγραφου "Αγίου των ερωτευμένων" (τι δουλειά έχει η εκκλησία με τον έρωτα;) προτιμώ λοιπόν να του αφιερώσω τη σημερινή μέρα...

Πριν από λίγο καιρό στο Δρόμο, με αφορμή τη νέα έκδοση του Λαού των Μουνούχων, είχαμε μια συζήτηση με τον καθηγητή Βασίλη Αλεξίου. Από εκεί αντιγράφω:


Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι έχει αξία να διαβάζουμε, σήμερα, Βάρναλη;

Ο Βάρναλης νομίζω πως είναι μια μοναδική, εντελώς ιδιόρρυθμη και ιδιόμελη περίπτωση, στη νεοελληνική λογοτεχνία. Εξοπλισμένος ο ίδιος με μια στέρεα θεωρητική και αισθητική σκευή και έχοντας μια βαθιά γνώση των αντιφάσεων του ποιητικού πράττειν, συλλαμβάνει ταυτόχρονα τα όρια και τις δυνατότητες της λογοτεχνίας, στο πλαίσιο του συγκεκριμένου κοινωνικού καταμερισμού εργασίας. Στην πραγματικότητα, είναι ο πρώτος νεοέλληνας λογοτέχνης που ξυστρίζει, για να παραφράσω μια ρήση του Βάλτερ Μπένγιαμιν, το σώμα της λογοτεχνικής γραφής κόντρα στα «νερά» του και διεκδικεί το δικαίωμα και τη δυνατότητα μιας λογοτεχνίας, η οποία θα παρεμβαίνει ως κοινωνική πρακτική, ως δημόσιος λόγος, ως αισθητική της αντίστασης και ως αντίσταση στην επίσημη αισθητική της κυριαρχίας, αμφισβητώντας έτσι τον κατεστημένο καταμερισμό εργασίας ανάμεσα στους ποικίλους σχηματισμούς λόγου. Και, μάλιστα, αυτή η προσπάθεια γίνεται σχεδόν «εκτός έδρας», δηλαδή χωρίς να υπάρχει μια εγκαθιδρυμένη παράδοση, μια λιγότερο ή περισσότερο συγκροτημένη «γλώσσα», παρά μόνο μια μπουκωμένη με καταπίεση σιωπή, ρινίσματα απόκρυφου καρναβαλικού γέλιου και λιγοστά θραύσματα ετερολογίας. Αυτή την αξία και δραστικότητα της βαρναλικής γραφής φαίνεται να κατανόησαν περισσότερο οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι, οι οποίοι διέγνωσαν ευκρινώς αυτή την άκρως «ενοχλητική», βέβηλη καρναβαλική διάσταση του έργου του και τον απέπεμψαν, μετά το σάλο που ξεσήκωσε το Φως που Καίει, από τη δημόσια εκπαίδευση, τιμωρώντας τον, όπως γράφει ειρωνικά ο ίδιος ο Βάρναλης στα Φιλολογικά Απομνημονεύματά του, «ως δημόσιο υπάλληλο, ενώ είχε φταίξει ως ποιητής».





Να πω ότι συμπτωματικά χθες το πρωί είχα πάρει στα χέρια μου την Αληθινή απολογία του Σωκράτη, ένα συγκλονιστικό και ανατριχιαστικά επίκαιρο κείμενο, που γράφτηκε το 1932...

Από εκεί αντιγράφω λίγα λόγια -την καλύτερη απάντηση για όσους βαφτίζουν την αντίσταση "ανομία":

"...Κι εγώ σας λέω: Μοναχ' αν παραβαίνατε το νόμο, δε θα μ' αδικούσατε! Γιατί σκοπός των νόμων δεν είναι να τιμωρούνε τους φταίχτες, μα τους αδικημένους και να μποδίζουνε τους κλεμένους να κλέψουνε κι αυτοί. Νόμος θα πει θέληση των δυνατών και αδυναμία των άβουλων..."

"Ο κυρίαρχος λαός θα είσαστε εσείς! Εμείς μονάχα θα σας κουμαντάρουμε. Θα φροντίζουμε για την ασφάλεια της ζωής, της τιμής και της λεφτεριάς σας..."

"Αλίμονο στον αφτόδουλο πολίτη, που φτασμένος στα έσχατα της απελπισιάς παραδίνεται, για να σωθεί, στο έλεος του Θεού και στους νόμους των κλεφτών"

"...(ο πολιτικός) με τέτοιο δυνατό χέρι βαστάει το τιμόνι του Καραβιού. Μας αγαπάει και γίνεται θυσία για μας! Για χατίρι μας βουτάει το δημόσιο ταμείο. Για να δίνει σε μας. Και για χατίρι μας τσλαπατάει τους νόμους, για να μας σώζει.... Κι αν παράδινε το στρατό στους οχτρούς κι αν τους πουλούσε τα κάστρα κι αν έφεβγε πρώτος πρώτος, ποιός θα μπορούσε να τον κατηγορήσει; Αφτός είταν ο Δημόσιος Κατήγορος!"


Ο Στρατής Τσίρκας (δεξιά) με τον Κώστα Βάρναλη (κέντρο) και τον κριτικό Μ. Μ. Παπαϊωάννου (αριστερά).

...και η Μπαλλάντα του κυρ -Μέντιου με τη μοναδική φωνή του Νίκου Ξυλούρη



...και απαγγελία από τον Κώστα Βάρναλη