Η Ίμβρος και η δύναμη της Αντίστασης

Το κείμενό μου αυτό δημοσιεύτηκε στον "Δρόμο" του Σαββάτου, 5 Σεπτεμβρίου.
Μια εφημερίδα που αντιμετωπίζει μεγάλες δυσκολίες. Η καλύτερη στήριξη που μπορείτε να μας προσφέρετε είναι να πηγαίνετε και να την αγοράζετε κάθε Σάββατο από το περίπτερο...

Η Ίμβρος και η δύναμη της Αντίστασης

Πώς, πώς της ταλαιπώρου
πατρίδος δεν πασχίζετε
'να σώσητε τον στέφανον
από τα χέρια ανόσια ληστών τοσούτων;    

 Είναι πολλά τα πλήθη των
και φοβερά εις την όψιν,
αλλ' ένας έλλην δύναται,
ένας άνδρας γενναίος
'να τα σκορπίση.  

Ανδρέας Κάλβος, Τα Ηφαίστια

Βρέθηκα για πρώτη φορά στην Ίμβρο τον Φεβρουάριο του 1994. Ήταν για μένα εμπειρία ζωής και η πιο σημαντική δημοσιογραφική δουλειά που έχω κάνει μέχρι σήμερα. Δυσβάσταχτη η κατάσταση στα ερημωμένα ελληνικά χωριά. Δυσβάσταχτη η μοναξιά των λίγων γερόντων που είχαν απομείνει στο νησί. Τα απομεινάρια μιας ακμάζουσας ελληνικής κοινότητας.  Μυστική αστυνομία παντού. Μας παρακολουθούσαν απροκάλυπτα. Γνωρίζαμε ότι όποιος μας μιλούσε ήταν πολύ πιθανόν αν είχε σοβαρά προβλήματα όταν φεύγαμε.
Μείναμε αποκλεισμένοι από τον καιρό κοντά μια βδομάδα. Οι πιο συγκλονιστικές στιγμές που ζήσαμε ήταν στο χωριό –φάντασμα, το άλλοτε μεγάλο –καθαρά ελληνικό- κεφαλοχώρι, το Σχοινούδι.

Γκρεμισμένα σπίτια κι ένα συλημένο νεκροταφείο. Κατεβάσαμε κάμερα και μικρόφωνα. Δεν αντέξαμε. Κι ας ξέραμε πως για να κάνεις τη δουλειά σου πρέπει να κρατάς απόσταση από τα γεγονότα. Δακρύσαμε κι εμείς μαζί με τον γέροντα που έκλαιγε πάνω από τον ανοικτό τάφο των προγόνων του.
Οι στόχοι της Τουρκίας είχαν πετύχει και με το παραπάνω. Η Συνθήκη της Λωζάννης είχε γίνει κουρελόχαρτο. Στον κάμπο του Σχοινουδίου κατασκεύασαν ανοικτές αγροτικές φυλακές, δίνοντας ως αποζημίωση χρήματα που έφταναν να αγοράσεις ένα αβγό/ ανά στρέμμα. Οι βαρυποινίτες που αργότερα ήρθαν και κυκλοφορούσαν ελεύθεροι σκόρπισαν τον τρόμο στην περιοχή. Δεν είχες τόπο να ζήσεις. Οι Έλληνες εγκατέλειπαν μαζικά τον τόπο τους.
Ακολούθησαν και άλλα μέτρα με αποκορύφωμα  την περίοδο της εισβολής στην Κύπρο. Το νησί σταδιακά αφελληνίστηκε. Έκλεισαν και τα ελληνικά σχολεία. Περιδιαβαίναμε με θλίψη στις έρημες αίθουσες…
Όταν οι 2500 κάτοικοι του Σχοινουδίου έγιναν πενήντα (!) το 1992, οι Αγροτικές Φυλακές έκλεισαν…
Επιστρέφοντας προσπαθήσαμε αν κάνουμε γνωστό το θέμα της Ίμβρου που μέχρι τότε πολλοί μπέρδευαν με τον …Έβρο. Η Αριστερά σιωπούσε θεωρώντας «εθνικιστική» την οποιαδήποτε αναφορά στο ζήτημα.
Τρία χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1997 βρέθηκα ξανά στην Ίμβρο. Η κατάσταση είχε αλλάξει θεαματικά. Πολλοί άνθρωποι αγωνίστηκαν για να γίνει αυτό, ενώ προφανώς έπαιξε ρόλο και η καταγωγή του Πατριάρχη Βαρθολομαίου από το νησί.
Όμως θα πρέπει να ξεχωρίσω έναν άνθρωπο. Που είχε το θάρρος, όταν όλα έμοιαζαν -και ήταν- σκοτεινά, να επιστρέψει στο νησί και να ζήσει πάλι στο Σχοινούδι, μετά από 24 χρόνια απουσίας!

Όλοι τον απέτρεπαν. Όμως αυτός τόλμησε. Είναι ο Νίκος Δολδούρης, που θυμήθηκα πάλι με αφορμή τη συνέντευξη που παραχώρησε στην Ελευθερία Ρίζου  (http://www.pressworkers.com):
«..Μ’ έπιασαν τα κλάματα μόλις είδα το κατεστραμμένο χωριό μου και το σπίτι όπου γεννήθηκα. Αλλά ως εκεί. Κατάλαβα πως με τα κλάματα δεν γίνεται τίποτα. Ή φεύγεις και ρίχνεις μαύρη πέτρα πίσω σου ή μένεις και κάνεις πράξεις… καλές τρέλες θα έλεγα. Δυστυχώς ό,τι ήταν να γίνει έγινε. Πλέον δεν πρέπει να μεμψιμοιρούμε, αλλά να βλέπουμε μπροστά και σταθερά. Αυτό ήταν και εξακολουθεί να είναι μέχρι σήμερα το σκεπτικό μου».
Δεν έφτιαξε μόνο το σπίτι του, αλλά δημιούργησε πολιτιστικό χώρο όπου άρχισαν να δίνονται συναυλίες. Πολλοί καλλιτέχνες πέρασαν από εκεί. Το πανηγύρι αναβίωσε. Ίμβριοι που δεν τολμούσαν να επιστρέψουν στον τόπο τους άρχισαν σταδιακά να ξεθαρρεύουν.
Πώς να ξεχάσω τη συναυλία της Γλυκερίας; Πώς να ξεχάσω όλο αυτό το πανάρχαιο έθιμο της σφαγής των ζώων που ήταν «ταμένα» στην εκκλησία και έγιναν τροφή για όλους τους επισκέπτες; Πώς να ξεχάσω τι σήμαινε οι δρόμοι του χωριού να γεμίσουν πάλι με ελληνικές φωνές; Πώς να ξεχάσω τον δάσκαλο που μου έλεγε για τα δάκρυα που θόλωσαν τα μάτια του όταν εκείνο το καλοκαίρι μπόρεσε για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια, να επιστρέψει στον τόπο του και να δει το σπίτι του ερειπωμένο;
Ο Νίκος Δολδούρης, πέρα από το απίστευτο κουράγιο του, έδειξε πως μπορεί ο Πολιτισμός να γίνεται δύναμη Αντίστασης. Που αφυπνίζει. Παρακινεί.
Ας κρατήσουμε το παράδειγμα του στις μέρες που μας λένε ότι ο Συμβιβασμός είναι ο μόνος δρόμος για να επιβιώνεις. Μάλλον είναι ο σίγουρος δρόμος για να χάνεσαι και να χάνεις…