Έφυγε η Νίκη Τυπάλδου

Μια από τις σημαντικότερες ελληνίδες φωτογράφους δεν είναι πια κοντά μας.

Η Νίκη Τυπάλδου θα μείνει στη μνήμη μου ζεστή και χαμογελαστή στην παρουσίαση του βιβλίου της "Μόνη, μόνος... Όλοι μας" στο Μουσείο Μπενάκη. Μια παρουσίαση που μας συγκίνησε όλους με την προβολή των φωτογραφιών της και τη συνοδεία της αγαπημένης της μουσικής.
Ήταν ήδη ένας αποχαιρετισμός... Δεν θέλω να γράψω επικήδειο ούτε να αναφερθώ σε βιογραφικά στοιχεία. Αυτά μπορείτε να τα βρείτε παντού.


Θέλω να πω για το φως που κατάφερνε να βγάζει από τους ανθρώπους που έβλεπε με το φακό της. Χωρίς τεχνητά φώτα μας έδωσε συγκλονιστικά πορτρέτα του Ρίτσου, του Τσαρούχη, του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι και τόσων άλλων...
Να πω για τη φωτογραφία της γυναίκας της Νέας Υόρκης, της "Τζοκόντα" του Χατζιδάκι...

Δεν θα πω για τις κουβέντες μας και τις αγωνίες της, ούτε για τα στάδια της αρρώστιας που την βασάνιζε, όταν ήθελε να ταξιδέψει και να μας φέρει εικόνες από όλο τον κόσμο.

Θα πω για την εικόνα του Περού που βλέπω κάθε μέρα στο σπίτι. Δικό της δώρο πριν από κάτι χρόνια στο Ναύπλιο. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία...

Νομίζω πάντως πως αξίζει να αντιγράψω ένα άρθρο της Όλγας Σελλά από την Καθημερινή:

Στιγμές ανθρώπων και τόπων
Φωτογραφίες 27 χρόνων από όλο τον κόσμο στο λεύκωμα της Νίκης Τυπάλδου

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ. Οι ανθρώπινες φιγούρες είναι πάντα μέρος της εικόνας. Είτε είναι σε πρώτο πλάνο είτε χάνονται κάπου στο βάθος. Αλλά είναι εκεί, συνέχεια της Φύσης, της πόλης, της θάλασσας... Η Νίκη Τυπάλδου συγκέντρωσε σ’ ένα λεύκωμα τις φωτογραφίες που τράβηξε τα τελευταία 27 χρόνων, από το 1970 μέχρι το 2007 στην Ελλάδα και στον κόσμο. Τίτλος του «Μόνη, Μόνος... Ολοι μας» (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Faq). Οι άνθρωποι στις φωτογραφίες της, ακόμα κι όταν έχουν μια συντροφιά δίπλα τους -έναν άνθρωπο ή ένα ζώο- μοιάζουν μόνοι, απομονωμένοι, μοναχικοί, αυτάρκεις. Απόλυτα ενταγμένοι στο τοπίο. Είτε σπρώχνοντας το καρότσι με το μωρό τους είτε στα δρομάκια του Χάρλεμ είτε σκουπίζοντας ένα σοκάκι στη Βενετία, είτε διασχίζοντας τους δρόμους της Εξ αν Προβάνς με το ποδήλατο είτε αγναντεύοντας στη λίμνη της Γενεύης είτε έξω από τα προσφυγικά του Λαυρίου είτε δαμάζοντας τον κάμπο της Κωπαΐδας είτε κουβαλώντας νερό στα Ανώγια είτε παίρνοντας έναν υπνάκο σ’ έναν δρόμο του Περού είτε κάνοντας μπάνιο κάτω από τη δυνατή βροχή της Αβάνας είτε... είτε... είτε. Το λέει άλλωστε και η ίδια στο μικρό σημείωμά της, στην αρχή της έκδοσης: «Οι φωτογραφίες μου, όπως έχω ξαναπεί, είναι ανθρωποκεντρικές. Το τοπίο που είναι από τα αγαπημένα μου θέματα χωρίς τον άνθρωπο δεν μ’ ενδιαφέρει και εκείνο που τις χαρακτηρίζει είναι η έλλειψη τεχνικής. Είναι δε όλες τραβηγμένες χωρίς κανένα στήσιμο, φυσικές, όπως θα τις έβγαζε οποιοσδήποτε άνθρωπος».

Σαν έργο τέχνης

Η Νίκη Τυπάλδου αποτύπωσε μοναδικές στιγμές ανθρώπων και τόπων στις φωτογραφίες της και δεν έχει άδικο ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Αγγελος Δεληβορριάς, όταν σημειώνει στον πρόλογό του: «Παλαιότερα συνήθιζα να επαναλαμβάνω πως η Ελλάδα είναι η χώρα των ποιητών. Σήμερα χωρίς κανένα δισταγμό θα προσέθετα: και η χώρα των φωτογράφων. Κυρίως γιατί δυσκολεύομαι πια να διακρίνω τις αξίες των λέξεων από τις αξίες των εικόνων, από τον λόγο της ποίησης γενικότερα, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο μάς αποκαλύπτει το νόημα της ζωής».

Οσο για τον ζωγράφο Γιάννη Μόραλη, έχει την άποψή του τυπωμένη (χειρόγραφα) στο εσώφυλλο της έκδοσης, σαφή και γενναιόδωρη: «Μου είναι δύσκολο και δεν νομίζω απαραίτητο να εξηγήσω γιατί μ’ αρέσει ένα έργο τέχνης. Η Νίκη Τυπάλδου μάς μεταδίδει, μας κάνει μετόχους της συγκίνησης που αισθάνθηκε από το θέμα της που τύπωσε στο χαρτί της φωτογραφίας. Μ’ αρέσουν οι φωτογραφίες της Νίκης Τυπάλδου».

Ενας κόσμος μοναδικός

Και οι φωτογραφίες της Νίκης Τυπάλδου, πράγματι μάς αποκαλύπτουν με πολλούς τρόπους, πολλά νοήματα: του έρωτα, της γαλήνης, της συμμετρίας, της αρμονίας, του μόχθου, του μεγαλείου, της ταπεινότητας, της Φύσης, της επαφής, της απομόνωσης, της μοναξιάς. Φωτογραφίες διαλεγμένες από μια ματιά που ευαίσθητη, διεισδυτική, αποκαλυπτική, ποιητική. Μέσα σε λίγες σελίδες διασχίζουμε ολόκληρο τον κόσμο, «έναν κόσμο ενιαίο, έναν κόσμο αδιαίρετο, πέρα από τα κάγκελα του γεωγραφικού χώρου και τα δεσμωτήρια του ιστορικού χρόνου του».