Η κοινωνία του φόβου...

Σκηνή από την ταινία "Η πόλη και η νύχτα" του Ζυλ Ντασέν.
Η αριστουργηματική φιλμ νουαρ εκδοχή του φόβου και του Μακαρθισμού... Κάθε εποχή ανακαλύπτει σε περίοδο κρίσης τους αποδιοπομπαίους τράγους της. Οι κομμουνιστές για τις ΗΠΑ, οι Εβραίοι για τους Ναζί, οι μετανάστες για τους Έλληνες του 21ου αιώνα...
Ο φόβος -που καλλιεργούν επιμελώς οι εξουσίες- είναι ο χειρότερος σύμβουλος!
Πράγματα που σκεφτόμουνα τον τελευταίο καιρό, τα βρήκα γραμμένα σε χθεσινό άρθρο στο Έθνος. Διαβάστε πολύ προσεκτικά και ίσως αλλάξει ο τρόπος που βλέπετε τα πράγματα:
(οι υπογραμμίσεις δικές μου)

Η ψυχολογία της κρίσης
Από τον Ξενοφώντα Κοντιάδη (Έθνος 26/1)

Η ελληνική κοινωνία βιώνει τους τελευταίους μήνες ένα σύνδρομο διογκούμενου φόβου. Φόβου για τη χρεοκοπία της οικονομίας και τον εγκλωβισμό της χώρας σε καθεστώς διεθνούς κηδεμονίας, για τη γεωμετρική αύξηση της ανεργίας, για απροσδιόριστης έκτασης και επιπτώσεων φορολογικές επιβαρύνσεις όλων των κοινωνικών στρωμάτων, ιδίως των μεσαίων. Φόβου για την κατάρρευση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, για τη μείωση του πραγματικού εισοδήματος, για τη συνολική αποδιάρθρωση του μοντέλου ανάπτυξης αλλά και των κρατικών μηχανισμών.
Η παρατεταμένη διασπορά ενίοτε αλληλοδιαψευδόμενων φημών και σεναρίων, η επίμονη προβολή από την πλευρά της ίδιας της νέας κυβέρνησης του «χάους» που παρέλαβε, οι απαξιωτικές εκτιμήσεις αξιωματούχων της ΕΕ, του ΔΝΤ ή ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τροφοδοτούν σύνδρομα φόβου και ανασφάλειας. Ταυτόχρονα, τα κυβερνητικά μέτρα μοιάζουν να καθυστερούν, τα κερδοσκοπικά παιχνίδια της αγοράς έχουν αποσυντονίσει τη θεσμική λειτουργία της οικονομίας, ενώ τα ΜΜΕ διαχειρίζονται την κατάσταση κατά τρόπο που αντί να εξισορροπεί και να «προσγειώνει» με νηφάλιες αναλύσεις, συχνά επιτείνει τη συνωμοσιολογία και την καταστροφολογία.

Την ίδια στιγμή δεν έχει παύσει να διαχέεται ο φόβος της πανδημίας της νέας γρίπης, παρότι αποδείχθηκε ότι οι προβλέψεις ήταν υπερβολικές, με αποτέλεσμα ο πανικός που προκλήθηκε να αποφέρει μεν υψηλότατα κέρδη σε συγκεκριμένες εταιρείες, όμως να λειτουργεί προσθετικά στα φοβικά αντανακλαστικά του πληθυσμού. Πρωτίστως, η διαχείριση της πανδημίας προκάλεσε ισχυρά πλήγματα στην αξιοπιστία των φορέων, διεθνών και εθνικών, που είχαν εμπλοκή στο ζήτημα του εμβολιασμού. Πέρα από τα προηγούμενα, η ψυχολογία της κρίσης συνδιαμορφώθηκε από την έξαρση των φαινομένων τρομοκρατικής βίας, που εκδηλώνονται πλέον σε εβδομαδιαία βάση, συνθέτοντας ένα σκηνικό αλληλένδετων φοβικών συμπεριφορών και αντιδράσεων. Οι συνέπειες της ψυχολογίας της κρίσης είναι εξαιρετικά σοβαρές. Ο φόβος για τη ζωή, την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών συνδυάζεται με την αγωνία για τη διατήρηση της απασχόλησης, της ασφάλισης και ενός αξιοπρεπούς εισοδήματος, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις. Πρώτα απ’ όλα προκαλεί την κατάρρευση της ζήτησης, καθώς οι καταναλωτές βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται ή να είναι επισφαλές. Περαιτέρω, την καθίζηση της επιχειρηματικότητας αλλά και τη διόγκωση της αναξιοπιστίας των θεσμών. Μέσα σε αυτό το κλίμα απαισιοδοξίας, ανασφάλειας και αποστέρησης της ελπίδας κυοφορείται η σταδιακή κατάρρευση του κοινωνικού ιστού.
Παράλληλα, ο φόβος αποτελεί το κατάλληλο υπόβαθρο για την περιστολή των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και τη χειραγώγηση της κοινωνίας. Η ψυχολογία της κρίσης υποθάλπει, σε τελική ανάλυση, τη δημαγωγία των αντισυστημικών κομμάτων της ακροδεξιάς. Ισως όσοι φρονούν ότι αυτός ο «ψυχολογικός πόλεμος» εναντίον της κοινωνίας προσφέρει μεγαλύτερη ευχέρεια χειρισμών ή απόσειση ευθυνών να αγνοούν ότι ενδέχεται να καταλήξει σε απρόβλεπτες αναταράξεις. Τη στιγμή που ο φόβος μετατρέπεται σε απόγνωση και οργή, η ψυχολογία της κρίσης παύει να λειτουργεί ως μηχανισμός χειραγώγησης.
Ξενοφώντας Κοντιάδης, καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, πρόεδρος Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου(www.kontiadis.gr)