Eugen Ruge: Τις μέρες που λιγόστευε το φως- Μια συγκλονιστική αφήγηση της ιστορίας

Τις μέρες που λιγόστευε το φως: Μια συγκλονιστική αφήγηση της ιστορίας

Συνέντευξη* στον Κώστα Στοφόρο

Ένα μυθιστόρημα για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ). Πενήντα χρόνια ιστορίας μέσα από την ιστορία μιας οικογένειας κομμουνιστών, από το 1952 μέχρι το 2001. Εικόνες της καθημερινότητας, εικόνες των ιδεών και των διαψεύσεων. Μεξικό, Σοβιετική Ένωση, ΛΔΓ. Ένα μυθιστόρημα που δε είναι μόνο μυθιστόρημα και προσωπικά βήμα πως έχει πολλές αναλογίες με τον «άνθρωπο που αγαπούσε τα σκυλιά». Η ιστορία μιας ήττας και μιας απόρριψης από ανθρώπους που πίστεψαν στα οράματα μιας άλλης εποχής και έζησαν τελικά σε «υπαρκτές χώρες ενός ανύπαρκτου σοσιαλισμού»

Το Κόμμα, το Κόμμα, το Κόμμα, έχει πάντα δίκιο

Και σύντροφοι, αυτό δεν αλλάζει

Γιατί όποιος για το δίκιο πολεμά

Πάντα δίκιο έχει

Τραγουδά ο παππούς του ήρωα και παλαίμαχος κομμουνιστής Βίλχελμ… Ο θετός γιος του θα περάσει από τα γκούλαγκ, αλλά δεν θα χάσει την πίστη του. Ο εγγονός θα περάσει στη Δύση λίγο πριν την πτώση του Τείχους. Διαβάζω και σκέφτομαι. Είναι από τα βιβλία που δεν σε αφήνουν ίδιο μετά την ανάγνωσή τους. Από αυτά τα βιβλία για τα οποία συνεχίζεις να διαβάζεις, ακόμη κι όταν ώρες- ώρες σκέφτεσαι ότι όλα έχουν ειπωθεί.

Ο συγγραφέας Eugen Ruge, βρέθηκε για λίγες μέρες στην Αθήνα, καλεσμένος του Ινστιτούτου Γκέτε και είχαμε την ευκαιρία για μια συνομιλία μαζί του.

-«Τις μέρες που λιγόστευε το φως». Σε τι παραπέμπετε με αυτόν τον τίτλο;

Πρώτα απ’ όλα είναι η εποχή που η μέρα μικραίνει. Όπως λέει κι η Ρωσίδα γιαγιά, «ήταν η εποχή της πατάτας, οι πρώτες φωτιές κάπνιζαν κιόλας, έκαιγαν τα φύλλα της πατάτας και τότε ήταν που είχαν έρθει αμετάκλητα: Οι μέρες που λιγόστευε το φως…». Βεβαίως μπορεί να το εκλάβει κανείς και μεταφορικά, αν και προσωπικά χρησιμοποιώ  τις μεταφορές σπανίως και με περίσκεψη. Το μυθιστόρημα μου, φυσικά, είναι η ιστορία του θανάτου - η διάλυση μιας οικογένειας, μιας χώρας, μιας ιδέας…

-Το βιβλίο σας είναι μια αυτοβιογραφία, ένα πραγματικό πορτρέτο της οικογένειάς σας;

Από μια άποψη ναι, αφού οι περισσότεροι χαρακτήρες βασίζονται σε αληθινά πρόσωπα. Το ιστορικό υπόβαθρο είναι πραγματικό. Από την άλλη και οι είκοσι ιστορίες που αφηγούμαι στα είκοσι κεφάλαια του βιβλίου είναι όλες επινοημένες. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι αληθινές. Μερικές φορές είναι πιο εύκολο να πεις την αλήθεια μέσα από μια επινόηση.

-Τι σας λείπει από την εποχή της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας; Υπάρχουν αλλαγές που δεν σας αρέσουν; Νιώθετε νοσταλγία για κάτι;

Δεν μου λείπει τίποτε –εκτός από τους γονείς, τη Ρωσίδα γιαγιά μου και τα νιάτα μου. Δε νιώθω νοσταλγία για το πολιτικό σύστημα. Η ΛΔΓ δεν αποτελούσε εναλλακτική λύση. Ούτε βεβαίως ο σύγχρονος καπιταλισμός. Παράγουμε όλο και περισσότερο, εξαντλούμε τον πλανήτη, το κάνουμε πιο αποτελεσματικά από ποτέ κι ωστόσο οι φτωχοί παραμένουν φτωχοί κι οι πλούσιοι δεν γίνονται περισσότερο χαρούμενοι.

-Διάβασα ότι παραμένετε στενά δεμένος με την περιοχή της πρώην ΛΔΓ, ζείτε στο  Rügen και στο Βερολίνο. Γιατί;

Οι ρίζες της οικογένειάς μου ξεκινούν από την περιοχή του Rügen. Ο πρώτος πρόγονός μου για τον οποίο γνωρίζουμε ήρθε το 1630 από το Rügen στο Stralsund. ήταν πιθανότατα ένας σκλάβος που το είχε δραπετεύσει… Όμως δεν θα έμενα εκεί αν δεν είχε τόσο όμορφη φύση. Μένω εκεί τα καλοκαίρια, αλλά το χειμώνα στο Βερολίνο. Το Βερολίνο δεν είναι τόσο όμορφο όπως άλλες πόλεις, αλλά είναι συγκριτικά ευρύχωρο και πράσινο. Πάντως ο βασικός λόγος που μένω εκεί πρέπει να είναι ότι γερνάω. Όταν είσαι νέος είσαι πιο ανοικτός σε καινούργια πράγματα. Όταν μεγαλώνεις  γίνεται πιο σημαντικό, να κρατήσεις αυτά που έχεις, να εμβαθύνεις στις σχέσεις και να δεσμευτείς εκεί που ανήκεις.

-Μπορείτε να μας μιλήσετε για την επίδραση που έχουν τα Μαθηματικά στον τρόπο που γράφετε και βλέπετε τον κόσμο γύρω σας;

Δεν θα μπορούσα να το περιγράψω. Ίσως υπάρχουν επιρροές μας εγώ δεν τις γνωρίζω. Μερικές φορές , αντιθέτως, έχω την αίσθηση ότι όλο μου το γράψιμο είναι μια μάχη ενάντια στις σκέψεις, στις θέσεις και στη λογική! Τα Μαθηματικά είναι πολύ αφηρημένα. Το γράψιμο είναι συγκεκριμένο. Προσπαθώ να διηγούμαι απλές ιστορίες.

-Διάβασα σε μια συνέντευξή σας ότι υπάρχει στα σχέδια σας και κάποιο επόμενο μυθιστόρημα. Περί τίνος πρόκειται;

Έχω ήδη ολοκληρώσει μια μικρή νουβέλα που έχει τον τίτλο Cabo de Gata και πρόκειται να κυκλοφορήσει αυτό τον Ιούνιο. Είναι η ιστορία ενός ταξιδιώτη. Όμως το ταξίδι του στην Ισπανία είναι μόνο η επιφάνεια. Στην πραγματικότητα πρόκειται περισσότερο για ένα εσωτερικό ταξίδι.

-Είναι η πρώτη φορά που έρχεστε στη χώρα μας; Τι νιώθετε για τους Έλληνες και την κρίση;

Ναι, είναι η πρώτη φορά που έρχομαι στην Ελλάδα, αλλά ήδη, πριν από είκοσι χρόνια έγραψα σε ένα θεατρικό έργο: «Στο παρελθόν οι Έλληνες θα χόρευαν. Τώρα όλοι θέλουν να γίνουν σαν κι εμάς». Γιατί το είπα αυτό; Δεν εκτιμώ την εξομοίωση όλων στην Ευρώπη και στον κόσμο. Αγαπώ τις διαφορές και τις αποχρώσεις. Αγαπώ την Ευρώπη για την διαφορετικότητά της. Φοβάμαι όμως πως είναι δύσκολο να σταματήσεις τη διαδικασία της εξομοίωσης, για οικονομικούς λόγους. Η οικοδόμηση της Ευρώπης φαίνεται να καθορίζεται κυρίως από τα συμφέροντα των τραπεζών και των πολυεθνικών εταιρειών. Και είναι πραγματικά ντροπιαστικό το γεγονός ότι οι τράπεζες και οι πολιτικοί δεν μπορούν να κάνουν ούτε καν αυτό: Να οικοδομήσουν τη δική τους Ευρώπη, μια Ευρώπη που να δουλεύει με οικονομικούς όρους.

Δεν μπορεί κανείς να κατηγορεί τους Έλληνες για την κρίση, ούτε τους Γερμανούς, αλλά όλους αυτούς τους «ειδικούς», οι οποίοι -για παράδειγμα- δεν ήταν σε θέση να προβλέψουν, ότι ένα και μοναδικό νόμισμα για διαφορετικές οικονομίες θα προκαλούσε σημαντικά προβλήματα.

-Ίσως το φως να συνεχίζει να λιγοστεύει στην Ευρώπη. Ίσως να πηγαίνουμε κατευθείαν στο σκοτάδι. Τι θα μπορούσε να γίνει;

Ναι, μερικές φορές νιώθω πολύ άσχημα για την Ευρώπη. Από την άλλη όμως, αν προσπαθήσω να είμαι δίκαιος, πρέπει να παραδεχθώ ότι υπάρχουν και αρκετά θετικά στοιχεία. Αν κάνουμε συγκρίσεις με το πρώτο μισό του 20^ου αιώνα στην Ευρώπη η σημερινή εποχή είναι φωτεινή και φιλική, ίσως η καλύτερη εποχή της. Όμως πρέπει να εγκαταλείψουμε την ιδέα της ατελείωτης ανάπτυξης της οικονομίας. Πρέπει να βρούμε τι μας κάνει αληθινά ευτυχισμένους, αντί αν συνεχίσουμε να παράγουμε άχρηστα πράγματα και να καταναλώνουμε χωρίς μέτρο. Είμαι πεισμένος ότι αυτά τα πράγματα που είναι καλά για το σώμα και το μυαλό μας είναι τα ίδια πράγματα που είναι καλά και για τον πλανήτη.

Πώς θα το πετύχουμε αυτό; Δεν έχω ιδέα! Μα δεν είναι αυτή η δουλειά μου ως μυθιστοριογράφου…

*Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο Δρόμο το Σάββατο 13/4/2013