“Αυτό το δώρο το θέλω!”

Στις ερωτήσεις μας απαντά η Ψυχολόγος- παιδοψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου*

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το Δεκέμβριο πραγματοποιείται το 50% των ετήσιων πωλήσεων παιχνιδιών. Οι γιορτές των Χριστουγέννων ταυτίζονται πλέον με τα δώρα για τα παιδιά και τα πολλά - υπερβολικά πολλά - παιχνίδια. Και σίγουρα κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στην εικόνα ενός παιδιού που ανοίγει ανυπόμονα το δώρο του κάτω από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο ούτε και στο χαμόγελο του, όταν ανακαλύπτει πως αυτό που ζήτησε από τους γονείς του ή από τον ...Άη Βασίλη βρίσκεται επιτέλους στα χέρια του.
Σ'αυτό το σημείο θα μπορούσε να τελείωνε το άρθρο, κλείνοντας χαρούμενα και αισιόδοξα με το παιδικό χαμόγελο. Μήπως όμως πρέπει να δούμε το θέμα των δώρων από μια άλλη άποψη;

Ας γυρίσουμε λοιπόν το χρόνο λίγες μέρες πριν από το αίσιο πρωινό της Πρωτοχρονιάς. Αν είμαστε προνοητικοί και θέλουμε να γλιτώσουμε το πανδαιμόνιο, βρισκόμαστε κάπου στην πρώτη ή στη δεύτερη εβδομάδα του Δεκεμβρίου.
Όλο χαρά μπαίνουμε στο κατάστημα παιχνιδιών, μαζί με το παιδί. Ήρθαμε να διαλέξουμε το δώρο του. Όλα θυμίζουν εικόνα απαράμιλλης οικογενειακής ευτυχίας... 35 λεπτά αργότερα, έχουμε μετανιώσει την ώρα και τη στιγμή! Έχουμε σηκώσει το μισό κατάστημα, εμείς τραβάμε το παιδί προς την έξοδο και τα ταμεία κι αυτό μας τραβάει προς τα ράφια που θέλει να δει για 13η φορά. Ουρλιαχτά και γοερά κλάματα αντηχούν και οι γύρω μας κοιτάζουν με οίκτο ή με απέχθεια για τη βάναυση συμπεριφορά μας και το κακομαθημένο μας παιδί, που αποφάσισε ότι εκτός από τον Μπάτμαν, τον Σπάιντερμαν, τη “Μονόπολι” και τους “Κινέζους ντετέκτιβ” θέλει και το “Κολοσσαίο” μαζί με μια λεγεώνα Ρωμαίους στρατιώτες και ένα κοπάδι άγρια θηρία - για να μην ξεχάσουμε και τους μονομάχους. Και δεν τα θέλει. Τα απαιτεί!
Με την υπόκρουση Χριστουγεννιάτικων τραγουδιών, με τον μικρό Χριστούλη που γεννήθηκε σε μια απλή φάτνη και ποτέ στη ζωή του δεν είχε τηλεκατευθυνόμενο, Playstation ή Gameboy, εμείς μετατρέπουμε τη γιορτή της αγάπης σε μάχη χαρακωμάτων ανάμεσα σε χιλιάδες παιχνίδια.
Καμία πλευρά δεν φαίνεται διατεθιμένη να υποχωρήσει. Σηκώνουμε τα χέρια ψηλά...

Οδηγίες από τους ειδικούς

Πού να απευθυνθεί κανείς για να βρει λύση; Δυστυχώς την ώρα της κρίσης κανείς ειδικός δεν είναι εκεί κοντά να σας δώσει χείρα βοηθείας. Πρέπει να ακολουθήσετε το ένστικτό σας - που δεν είναι πάντοτε ο καλύτερος οδηγός. Είμαι σίγουρος πως θα αγοράσετε όχι μόνο το Κολοσσαίο και τους Ρωμαίους, αλλά αν βρίσκατε και τους επτά λόφους της Ρώμης θα τους αγοράζατε και αυτούς, προκειμένου να σταματήσει η εξευτελιστική σκηνή στο μαγαζί των παιχνιδιών...

“Λάθος!” μου λεει η γνωστή παιδοψυχολόγος κ.Αλεξάνδρα Καππάτου. “Κανονικά εκείνη τη στιγμή που το παιδί αντιδρά με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να το απομακρύνουμε από το κατάστημα χωρίς να αγοράσουμε τίποτα, εξηγώντας του ότι θα επιστρέψουμε όταν θα είναι πιο ήρεμο”. Με κοιτάζει μέσα από τα γυαλιά της με τον γνωστό ήρεμο τρόπο της και σκέφτομαι τι καλά θα ήταν να μπορούσε να την έχει κανείς κοντά του να του δίνει συμβουλές την “κρίσιμη στιγμή”. Ευτυχώς με καθησυχάζει πως με την κατάληλη προεργασία μπορούμε να αποτρέψουμε τα έκτροπα και να απολαύσουμε πραγματικά τις Χριστουγεννιάτικες αγορές μας.
Έτσι λοιπόν, αφού όπως λένε “οι καλοί λογαριασμοί κάνουν και τους καλούς φίλους”, είναι καλό πριν ξεκινήσουμε να έχουμε ενημερώσει το παιδί για το ποσόν που διαθέτουμε και για τον αριθμό των παιχνιδιών που πρόκειται να αγοράσουμε.
Όπως όλοι ξέρουμε, μόλις μπει στο κατάστημα θα ενθουσιαστεί από τα πρώτα παιχνίδια που θα δει και θα θελήσει να του τα αγοράσουμε . Εμείς τότε αντί να ξεκινήσουμε μια αντιπαράθεση, πρέπει το κατευθύνουμε με πιο θετικό τρόπο, να του δώσουμε δηλαδή το χρόνο να χαζέψει τα ράφια, εξηγώντας του ότι μπορούμε να βάλουμε όλα όσα του αρέσουν στο καλάθι μας και στο τέλος να διαλέξει το ένα που προτιμά. Η συζήτηση με το παιδί για το δώρο που τελικά θα προτιμήσει, θα το βοηθήσει να καλλιεργήσει την κρίση του. Θα δείτε πόσο εύκολη θα αποδειχθεί η τελική επιλογή. Σημαντικό είναι να επισημάνουμε ότι η παραμονή μας στα μαγαζιά δεν πρέπει να υπερβαίνει την μισή ώρα. Συνήθως όταν ξεπερνιέται αυτό το χρονικό όριο, το παιδί κουράζεται και μπορεί να αρχίσει να παραφέρεται.
Όπως ξέρουμε όλοι οι γονείς από πρώτο χέρι, όταν λέμε "όχι" γινόμαστε κόκκινο πανί για το παιδί. Θα πρέπει να αποφύγουμε να φτάσουμε στο σημείο να πούμε το "όχι", λειτουργώντας θετικά, και βοηθώντας το να επιλέξει σωστά.
Πολλά προβλήματα και κρίσεις προκαλούνται από τους ίδιους τους γονείς. Ενα συχνό λάθος είναι να πάμε να αγοράσουμε παιχνίδια και δώρα, ενώ είμαστε βιαστικοί και ως εκ τούτου ανυπόμονοι. Το παιδί θα αισθανθεί πίεση και είναι πιθανό ν' αρχίσει να κλαίει, να συμπεριφέρεται άσχημα κλπ. Αν εμείς με τη στάση μας του έχουμε δείξει πως όντως υποχωρούμε μόλις βάζει τα κλάματα, το παιδί μαθαίνει ότι μπορεί να παίρνει με αυτόν τον τρόπο ό,τι ζητάει.
Εμείς είμαστε εκείνοι που πρέπει να το εκπαιδεύσουμε σωστά, ακολουθώντας μια συνεπή συμπεριφορά χωρίς να υποχωρούμε στους “συναισθηματικούς εκβιασμούς”. Καμιά φορά εμείς -μπαμπάδες και μαμάδες- είμαστε πολύ υποχωρητικοί για κάτι σημαντικό και εξαντλούμε όλη την αυστηρότητά μας σε μικροπράγματα. Δεν χρειάζεται καν να μας το αναλύσει η κ. Καππάτου για να καταλάβουμε πως μια τέτοια συμπεριφορά αποπροσανατολίζει το παιδί.

Σταθερή στάση και διάλογος

Δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να δώσουμε το μήνυμα στο παιδί πως αν είναι επίμονο και πείσμον, θα του δίνουμε ό,τι ζητάει. Πρέπει να έχουμε σταθερή στάση και να μένουμε συνεπείς σε όσα έχουμε συμφωνήσει εκ των προτέρων. Αν μάλιστα το παιδί είναι μεγαλύτερο, μπορούμε να του εξηγήσουμε πόσα χρήματα διαθέτουμε και να αποφασίσει μόνο του πως θα τα αξιοποιήσει καλύτερα. Και ακόμη θα πρέπει να έχουμε πάντοτε υπόψη μας, πως στο 80% των περιπτώσεων, με τους σωστούς χειρισμούς μπορούμε να καθοδηγήσουμε το παιδί και να διαφοροποιήσουμε μια επιλογή του, αν για κάποιους λόγους διαφωνούμε.
Τα μεγαλύτερα παιδιά που βομβαρδίζονται με διαφημίσεις παιχνιδιών από την τηλεόραση ή επηρεάζονται από όσα γίνονται μόδα στους συμμαθητές τους, θέλουν κάθε μέρα κι άλλο παιχνίδι. Σ'αυτές τις περιπτώσεις μια πρακτική λύση είναι να τους πούμε να γράφουν τις επιθυμίες τους σ' ένα χαρτί, να κάνουν έναν κατάλογο και στο τέλος να αποφασίσουν ποιό από όλα προτιμούν.
Όσο για τα μικρότερα παιδιά που πιστεύουν στον Άγιο Βασίλη και του στέλνουν γράμματα, αν τυχόν ζητήσουν κάτι πολύ ακριβό, θα πρέπει να τους εξηγήσουμε πως ίσως δεν μπορεί να τους το φέρει ο Άγιος Βασίλης και καλό θα ήταν να προσθέσουν μια εναλλακτική λύση, ένα άλλο παιχνίδι που τους αρέσει αλλά κοστίζει λιγότερο.
Η κ. Καππάτου επισημαίνει πως και στους ίδιους τους γονείς υπάρχει συχνά μια λανθασμένη στάση που μεταδίδεται στα παιδιά και συνοψίζεται στο: “Χριστούγεννα είναι, ας πάρουν ό,τι θέλουν!”. Οι γονείς καταλήγουν να προσφέρουν πολύ περισσότερα από εκείνα που μπορούν, δημιουργώντας στο παιδί μια ψεύτικη εικόνα για τις οικονομικές τους δυνατότητές. Θα πρέπει να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και το παιδί και να μην ξεχνάνε πως την αγάπη σου δεν τη δείχνεις με ακριβά και πολύπλοκα παιχνίδια. Τα παιδιά σε τελευταία ανάλυση προτιμούν οποιοδήποτε απλό παιχνίδι, αρκεί να παίζουν μαζί μας.

Μερικά ακόμη κριτήρια για καλύτερα παιχνίδια.

Κλείνοντας αξίζει να σημειώσουμε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία από το περιθώριο της συζήτησης με την κυρία Καππάτου:
-Όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο πιο απλό πρέπει να είναι το παιχνίδι του. Τα δύσκολα και σύνθετα παιχνίδια σπανίως του κεντρίζουν το ενδιαφέρον και παράλληλα μπορεί να του δημιουργήσουν συναισθήματα ανικανότητας -αφού θα θεωρήσει πως φταίει το ίδιο που δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει - ή ακόμη και τάση για την καταστροφή τους.
-Ένα ακριβό παιχνίδι δεν είναι υποχρεωτικά το καλύτερο για το δικό μας παιδί
-Η επιλογή των παιχνιδιών πρέπει να γίνεται με βάση τα ενδιαφέροντα του παιδιού
-Ποτέ δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη βόλτα μας στα μαγαζιά ως υποχρέωση ή αγγαρεία .
-Να μην παρασυρόμαστε από τις διαφημίσεις. Εύκολα θα διαπιστώσουμε πως μόλις το παιδί δει από κοντά κάτι που θαύμαζε σε μια διαφήμιση, μάλλον θα απογοητευτεί.

Για επίλογο κρατάω αυτό που είπε ο δημιουργός και παρουσιαστής του “Ουράνιου Τόξου” Χρήστος Δημόπουλος: “...Αν πάρεις ένα δεινόσαυρο φτιαγμένο με λεπτομέρεια και ρεαλιστικότητα, το μόνο που μπορείς να κάνεις για να παίξεις μαζί του είναι... να τον διαλύσεις, ώστε να δεις πως είναι από μέσα. Αν αντιθέτως φτιάξεις εσύ ένα δεινόσαυρο από χαρτί ή τον ζωγραφίσεις ή τον πλάσεις με πλαστελίνη, ακόμη κι αν δεν έχει ρεαλιστική μορφή, το παιδί θα έχει να παίξει με τις ώρες και θα έχει βάλει τη φαντασία του να δουλέψει. Αυτό είναι που στερούνται τα παιδιά σήμερα. Δεν βάζουν τη φαντασία τους να δουλέψει, όλα τους δίνονται έτοιμα...” (ΕΤ Weekly -Οκτώβριος 2008)

Οι οδηγίες του Νέου Ινστιτούτου Καταναλωτών (νέο ΙΝΚΑ) για την αγορά παιχνιδιών
-Όλα τα παιχνίδια που κυκλοφορούν στην Ευρωπαική Ενωση πρέπει να συμμορφώνονται με ορισμένες ελάχιστες απαιτήσεις ασφαλείας, που ορίζονται από την κοινοτική και την εναρμονισμένη ελληνική νομοθεσία. Η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αυτές επισημαίνεται με την ένδειξη « CE » που τίθεται από τον ίδιο τον κατασκευαστή, ενώ πρέπει να φέρουν και προειδοποίηση αν τυχόν δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται από κάποια ηλικία και κάτω.
Καθήκον του κάθε κράτους και των αρμόδιων υπηρεσιών του είναι να ελέγχουν αν τα παιχνίδια φέρουν το «CE», που αποτελεί διαβατήριο για την κυκλοφορία τους στην αγορά, και αν αυτά που φέρουν το «CE» συμμορφώνονται πράγματι προς τις βασικές απαιτήσεις ασφαλείας.
Προσοχή: Πάντα υπάρχουν επιχειρήσεις, οι οποίες ενδεχομένως για λόγους κόστους, θέτουν το σήμα αυτό χωρίς ιδιαίτερο προβληματισμό -ενώ οι έλεγχοι δεν μπορεί παρά να είναι δειγματοληπτικοί- το «CE» είναι συνεπώς ένδειξη, αλλά όχι και εγγύηση ασφάλειας του παιχνιδιού.
-Τα παιχνίδια που αγοράζονται θα πρέπει να είναι σύμφωνα με την ηλικία και τις ανάγκες των παιδιών. Μόνο υπό αυτήν την προυπόθεση το παιχνίδι συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη του παιδιού και στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του αναπτύσσοντας την κρίση και τις δεξιότητες του.
-Δεν θα πρέπει να αγοράζουμε δώρα σε παιδιά κάτω των 3 ετών που περιλαμβάνουν μικρά κομμάτια γιατί μπορούν να προκαλέσουν πνιγμό.
-Θα πρέπει να αποφεύγουμε τα αεροβόλα ως δώρα γιατί μπορεί να προκαλέσουν τραυματισμούς.
-Οι οδηγίες και οι ενδείξεις κατασκευής του παιχνιδιού πρέπει να αναγράφονται στα Ελληνικά, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια των παιδιών.
-Πριν αγοράσουμε κάποιο παιχνίδι, οφείλουμε να συγκρίνουμε την τιμή του στα καταστήματα όπου διατίθεται το συγκεκριμένο παιχνίδι.
-Εάν αγοράσουμε ποδήλατο, skate board, πατίνια ή πατίνι, θα πρέπει να συνοδεύονται με κράνος και οποιοδήποτε άλλο εξάρτημα ασφαλείας χρειάζεται (επιγονατίδες, περικάρπια κλπ.).
-Όταν αγοράζουμε για δώρο μπογιές, μαρκαδόρους ή πλαστελίνη, θα πρέπει να βεβαιωθούμε ότι στην συσκευασία αναγράφεται ότι δεν είναι τοξικά.
-Δεν πρέπει να δίνουμε ποτέ δώρα σε μικρά παιδιά μέσα σε πλαστικές σακούλες επειδή μπορεί να προκαλέσουν ασφυξία.
-Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι τα χριστουγεννιάτικα στολίδια δεν είναι παιχνίδια! Έτσι δεν υπάρχει διάταξη διεθνώς που να υποχρεώνει τους κατασκευαστές στολιδιών να ακολουθούν τις προδιαγραφές για παιχνίδια. Κρατάτε τα παιδιά μακριά από τα ηλεκτρικά λαμπιόνια και τα εύθραυστα αντικείμενα.

*Η κ.Καππάτου είναι διευθύντρια του Ψυχοδιαγνωστικού και Συμβουλευτικού Κέντρου και συγγραφέας βιβλίων για γονείς.