Με τον Αλαίν ντε Μποτόν στην Αθήνα

Τον συναντάω στη Μεγάλη Βρετανία. Ο Αλαίν ντε Μποτόν έχει βρεθεί για λίγες μέρες στην Αθήνα για να παρουσιάσει το βιβλίο του «Οι χαρές και τα δεινά της εργασίας» και να δώσει διάλεξη. Μόλις το έμαθα ζήτησα αμέσως συνέντευξη!
Είναι ένας ζεστός και χαμογελαστός άνθρωπος που σε συναρπάζει με την ομιλία του, όσο και με τα βιβλία του. Ώρες- ώρες μπερδεύομαι και δεν ξέρω αν έχω βρεθεί ως φαν ή ως δημοσιογράφος. Εδώ και χρόνια, τον είχα ανακαλύψει τυχαία όταν έπεσε στα χέρια μου το βιβλίο του «Δοκίμια Έρωτος» που στη δεύτερη έκδοση του –ατυχώς κατά τη γνώμη μου- ονομάστηκε «Μικρή φιλοσοφία του έρωτα». Από τότε, μόλις κυκλοφορούσε κάποιο καινούργιο του βιβλίο έτρεχα να το αγοράσω, σίγουρος πως θα με ταξίδευε σε έναν συναρπαστικό κόσμο:
Περί του κοινωνικού status, Πως ο Προυστ μπορεί να αλλάξει τη ζωή σου, Η τέχνη του ταξιδιού, Η αρχιτεκτονική της ευτυχίας… Όταν θα πήγαινα να τον συναντήσω δεν ήξερα ποιο να διαλέξω για να μου υπογράψει. Προτίμησα αυτό για το κοινωνικό status, αλλά η πρώτη μου ερώτηση ήταν για τον έρωτα…
Κάθομαι λοιπόν απέναντί και αμέσως μου μεταδίδει μια θετική αύρα. Και έτσι παίρνω το θάρρος να του μιλήσω για το ερώτημα που με τριβελίζει από τότε που τον -πρωτοδιάβασα:

Πώς ένας 23χρονος –αν δεν κάνω λάθος τόσο ήσασταν όταν γράψατε το πρώτο σας βιβλίο- μπόρεσε να μιλήσει για τον έρωτα με τόσο ώριμο τρόπο:
Μου συμβαίνει κάτι παράξενο. Νομίζω ότι ήξερα περισσότερα τότε για τον έρωτα, από όσα γνωρίζω τώρα! Πολλοί πιστεύουν ότι μεγαλώνοντας γίνονται σοφότεροι σε τέτοια θέματα, όμως νομίζω ότι κάθε ηλικία σου χαρίζει ένα διαφορετικό επίπεδο γνώσης. Όταν ήμουνα νεότερος σκεφτόμουνα πολύ περισσότερο πάνω στον έρωτα. Ήταν για μένα κάτι καινούργιο, μπερδεμένο αλλά και ερεθιστικό. Έψαχνα να βρω την άκρη του νήματος, ξόδευα πολλή ενέργεια για να αντιδράσω σε όσα μου συνέβαιναν, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα στον ίδιο βαθμό.
Συχνά γυρίζω πίσω στη «Μικρή φιλοσοφία του έρωτα» και λέω: «Αυτός ο νεαρός ήξερε πολλά για το θέμα!»
Σας βοήθησε τότε στην ερωτική σας σχέση;
Βεβαίως! Όλα μου τα βιβλία άλλωστε είναι ένα είδος «αυτό-ψυχανάλυσης». Και το συγκεκριμένο βιβλίο ήταν ασφαλώς θεραπευτικό. Όταν μελετάς τα συναισθήματά σου και προσπαθείς να τα αναλύσεις, αυτό σίγουρα σε βοηθά και στις σχέσεις σου. Περισσότερο ένιωθα ότι με το βιβλίο αυτό μιλούσα στον εαυτό μου, παρά στον αναγνώστη. Ήταν κάτι σαν ημερολόγιο.

Το άλλο που μου έχει κάνει εντύπωση είναι το πόσα βιβλία φαίνεται να έχετε μελετήσει σε βάθος. Πώς βρίσκετε το χρόνο;
Διαβάζω πάρα πολύ. Αυτό είναι το χόμπι μου. Δεν κάνω και τίποτε άλλο! Είναι το πάθος μου και επιπλέον μου αρέσει να μοιράζομαι με τους άλλους αυτά που διαβάζω και μου αρέσουν.
Θεωρώ τα βιβλία μου ένα είδος χάρτη που σε βοηθούν να εξερευνήσεις το έργο ενός πλήθος συγγραφέων. Που σε παρακινούν να τους διαβάσεις.
Όταν θέλω να ασχοληθώ με κάποιον συγγραφέα για τον οποίο υπάρχει ένα πλήθος από μελέτες και κριτικές για το έργο του, ακολουθώ τη σοφή συμβουλή ενός καθηγητή μου από το Πανεπιστήμιο που έλεγε «ποτέ να μη διαβάζεις μια κριτική αν πρώτα δεν έχεις διαβάσει το πρωτότυπο», ώστε να σχηματίσεις τη δική σου γνώμη ανεπηρέαστος. Αυτό έκανα και με τον Προυστ: Πρώτα διάβασα το «Αναζητώντας το χαμένο χρόνο» και μετά αναζήτησα τα όσα έχουν γραφτεί από άλλους. Έτσι μέσα στο μυαλό μου προέκυψαν οι ερωτήσεις που εγώ θα ήθελα να απαντηθούν. Και όχι οι ερωτήσεις κάποιων άλλων. Είναι ένα είδος «αθωότητας» στην προσέγγιση.
Τώρα καταπιάνεστε με το δύσκολο και επίκαιρο θέμα της εργασίας, με μια πρωτότυπη προσέγγιση. Τι σας ώθησε σ’ αυτό;
Πιστεύω ότι η λογοτεχνία δεν έχει ασχοληθεί επαρκώς με το χώρο της εργασίας. Βλέπετε σπανίως στα μυθιστορήματα οι άνθρωποι εργάζονται. Συνέχεια ερωτεύονται! Μπορεί π.χ. να έχουν διαφωνίες με την οικογένειά τους, αλλά ποτέ δεν πηγαίνουν στο γραφείο.
Αυτό με ενοχλούσε. Ότι η εργασία δεν υπάρχει ως λογοτεχνικό θέμα. Επίσης, σε ότι με αφορά γνωρίζω καλά κάποιους επαγγελματικούς χώρους όπως είναι ο χώρος των εκδόσεων και της τηλεόρασης, αλλά αγνοώ πλήρως πολλά από εκείνα που αφορούν στην οικονομία. Και η περιέργειά μου εξάπτεται ολοένα και περισσότερο. Ταξίδευα π.χ. και έβλεπα δίπλα στο δρόμο ένα εργοστάσιο και αναρωτιόμουνα τι ακριβώς κάνουν εκεί μέσα. Σίγουρα δεκάδες άνθρωποι δουλεύουν. Τι να κάνει άραγε ο καθένας από αυτούς;…
Έτσι ξεκίνησα με τους Financial Times. Στις πίσω τους σελίδες δημοσιεύουν τους ισολογισμούς διαφόρων εταιριών. Ασφαλώς όλα αυτά τα νούμερα μοιάζουν πολύ βαρετά, όμως πίσω από το καθένα κρύβεται και μια ιστορία. Άρχισα να κρατάω κάποια αποκόμματα. Και σκεφτόμουν: Υπάρχουν τόσες εκατοντάδες εταιρίες «εκεί έξω» που παράγουν ένα σωρό πράγματα που ούτε καν τα σκεφτόμαστε.
Υπάρχει π.χ. εταιρία που παράγει μόνον γάντζους για κουρτίνες! Είναι εντυπωσιακή η εξειδίκευση που υπάρχει. Ήθελα αυτό να το καταλάβω και να το περιγράψω. Όχι ως κοινωνιολόγος, αλλά ως συγγραφέας. Και μάλιστα ταξιδιωτικός συγγραφέας! Που ταξιδεύει στους χώρους όπου οι άνθρωποι εργάζονται και παράγουν.
Η δική σας εργασία; Προφανώς μπορείτε και ζείτε από το γράψιμο. Αυτό μοιάζει για μας τους Έλληνες απλησίαστο και συναρπαστικό.
Εδώ και 15 χρόνια ζω από το γράψιμο. Το καταφέρνω γιατί τα βιβλία μου έχουν αρκετές πωλήσεις στο εξωτερικό.
Καμιά δουλειά δεν είναι ενδιαφέρουσα όλο τον καιρό, πάντοτε υπάρχουν στιγμές που θα βαρεθείς. Και μένα μου συμβαίνει: Βρίσκομαι μπροστά σε μια δυσκολία, έγραψα κάτι που δεν μου άρεσε και λέω από μέσα μου ότι θα προτιμούσα να φύγω για… διακοπές! Ακόμη και η πιο συναρπαστική δουλειά μπορεί να γίνει ρουτίνα μερικές φορές. Αυτό πρέπει αν το έχουμε πάντοτε στο μυαλό μας, για να χαμηλώσουμε λίγο τις προσδοκίες μας.
Και η φήμη, που τόσο σας έχει απασχολήσει, πόσο τελικά άλλαξε τη δική σας ζωή;
Το να είσαι διάσημος συγγραφέας δεν έχει καμία σχέση με το να είσαι διάσημος ποπ σταρ. Βεβαίως η ζωή σε πολλές περιπτώσεις γίνεται πιο εύκολη. Οι άνθρωποι είναι πιο πρόθυμοι να σου δώσουν μια ευκαιρία, να είναι πιο ευγενικοί και καλοί μαζί σου… Όμως αυτό δεν σε βοηθάει να γράψεις! Καμιά φορά η φήμη είναι και επικίνδυνη. Μπορεί να παρασυρθείς από τη δική σου πίστη στην επιτυχία και στη φήμη.
Το γράψιμο όμως κάθε φορά σε στέλνει πίσω στην αρχή. Πρέπει ξανά και ξανά να προσπαθήσεις το ίδιο σκληρά, όπως και την πρώτη μέρα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι ποτέ δεν πρέπει να αφήνεις την αλαζονεία να σε κυριεύει. Κάθε βιβλίο είναι και μια καινούργια αρχή.
Τη φήμη πρέπει να την απολαμβάνεις κάποιες στιγμές, αλλά να μη την αφήνεις να κυριαρχεί στη ζωή σου.

Δεν έχει επηρεάσει η φήμη τις σχέσεις σας με τους φίλους σας;Θα ευχόμουνα οι φίλοι μου να ενδιαφέρονταν περισσότερο για τα βιβλία μου. Έχω την εντύπωση ότι ούτε ένας φίλος μου δεν έχει διαβάσει κάποιο από τα βιβλία μου! Οι περισσότεροι είναι πολύ παλιοί μου φίλοι, πριν καν δημοσιεύσω το πρώτο μου βιβλίο.
Έρχονται πιο πολλές προσκλήσεις για κάποιες εκδηλώσεις, για κάποια δείπνα, αλλά σε ότι αφορά στις προσωπικές μου σχέσεις, δεν έχει αλλάξει κάτι. Τώρα έχω πια οικογένεια, δυο μικρά παιδιά και περνάω περισσότερο χρόνο στο σπίτι.
Δεν μπορούσα να σας φανταστώ με οικογένεια και παιδιά!
Ούτε εγώ το φανταζόμουν. Απλώς μοιάζει σα να συνέβη από μόνο του! Τώρα η γυναίκα και τα παιδιά μου –δυο αγόρια τριών και πέντε ετών- βρίσκονται στο επίκεντρο. Βεβαίως είναι δύσκολο να δουλέψει ένας συγγραφέας όταν υπάρχουν μικρά παιδιά στο σπίτι. Παλιά είχα περισσότερο χρόνο να διαβάζω, να κρατάω σημειώσεις από βιβλία, να χαζεύω έξω από το παράθυρο… Τα παιδιά θέλουν την προσοχή σου κάθε μέρα και ώρα της εβδομάδας και ο χρόνος που έχεις για τον εαυτό σου, αναγκαστικά λιγοστεύει.
Είναι πολύ όμορφο να έχεις οικογένεια και παιδιά, αλλά είναι σίγουρο και ότι θα χάσεις, θα θυσιάσεις κάτι από τον εαυτό σου.
Θα μπορούσατε να γράψετε τα «Δοκίμια Γάμου»;
Ναι. Ασφαλώς! Νομίζω πως είναι ένα θέμα συναρπαστικό. Ιδιαίτερα όταν ο γάμος συνδυάζεται και με τα παιδιά. Μιλούσα πριν από λίγες μέρες με έναν ψυχοθεραπευτή και μου έλεγε πως δοκιμάζονται όλες οι σχέσεις ανδρών και γυναικών που αποκτούν παιδιά. Κι ας μη συνηθίζουν οι περισσότεροι να το ομολογούν. Είναι κάτι που συμβαίνει.
Η γυναίκα σας είναι η κοπέλα που βλέπουμε και στη φωτογραφία στον «Προυστ»;
Όχι. Από τότε άλλαξα! (γέλια) Είναι ένα …άλλο πρόσωπο. Και δεν έχει καμία σχέση με τη λογοτεχνία. Είναι στέλεχος επιχειρήσεων. Εμένα αυτό μου αρέσει και πιστεύω ότι είναι καλό για το ζευγάρι να υπάρχουν διαφορετικά ενδιαφέροντα.
Ποιο θα είναι το επόμενο βιβλίο σας;
Γράφω ήδη ένα βιβλίο πάνω στη θρησκεία. Εγώ προσωπικά δεν είμαι θρησκευόμενος, αλλά με ενδιαφέρουν πολλά θέματα γύρω από τη θρησκεία και κυρίως αυτά που αφορούν στον τρόπο που είναι οργανωμένη η εκκλησία, στις τελετές της, στην τέχνη…
Καθώς κλείνουμε τη συνέντευξη, σπρώχνω μπροστά του ένα χαρτί με ερωτήσεις μικρών μαθητών από ένα φροντιστήριο αγγλικών της Κρήτης. Απαντάει σε όλες με χαρά. Του ζητάω αν των φωτογραφίσω έξω στον ήλιο. Και πάλι νιώθω ότι έρχεται με την ψυχή του. Η αυτό-ψυχανάλυση με τα βιβλία έχει κάνει σίγουρα καλό στο δημιουργό τους. Και σε μας που τα διαβάζουμε…

Το βιβλίο «Οι χαρές και τα δεινά της εργασίας» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη