Αφήνω για λίγο τη μαγειρική της κουζίνας, για να πάω στη μαγειρική της οικονομίας... Αφορμή η παρουσίαση ενός σημαντικού βιβλίου που έρχεται να λύσει πολλές απορίες σχετικά με την κρίση και να αναζητήσει απαντήσεις σε όλα αυτά που συζητάμε όλοι πάνω -κάτω τον τελευταίο καιρό...
Όλο και περισσότεροι πολίτες πείθονται πως η λύση βρίσκεται στην έξοδο από το ευρώ και στην επιστροφή στη δραχμή. Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό;
Αύριο Τρίτη 21 Δεκεμβρίου 2010, στις 19.30, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων της ΕΣΗΕΑ, θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου
Η Ευρωζώνη Ανάμεσα στη Λιτότητα και την Αθέτηση Πληρωμών
των Κ. Λαπαβίτσα, Α. Καλτενμπρούνερ, Γ. Λαμπρινίδη, Ντ. Λίντο, Τζ. Μέντγουεϊ, Τζ. Μίτσελ, Χ. Π. Παϊνσέιρα, Τζ. Πάουελ, Ε. Πίρες, Α. Στένφορς, Ν. Τέλες.
Για το βιβλίο θα μιλήσουν
ο Κώστας Βεργόπουλος, καθηγητής,
ο Αντώνης Λαφαζάνης, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ,
ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου, δημοσιογράφος.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΛΙΒΑΝΗ. Πρόκειται για μια πρόσφατη μελέτη για την κρίση της Ευρωζώνης των οικονομολόγων της Σχολής Ανατολικών και Αφρικανικών Μελετών του Πανεπιστημίου του Λονδίνου (SOAS). Οι συγγραφείς ανήκουν στην ομάδα Έρευνα για το Χρήμα και το Χρηματοπιστωτικό Τομέα (Research on Money and Finance, RMF) και συντονίζονται από τον καθ. Κώστα Λαπαβίτσα.
Η μελέτη διατείνεται ότι η κρίση της Ευρωζώνης οφείλεται στη μεγάλη αναταραχή που ξέσπασε στις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ το 2007 και γρήγορα εξελίχθηκε σε παγκόσμια ύφεση. Είναι επομένως μια περαιτέρω φάση της μεγάλης δομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2007.
Η κρίση της Ευρωζώνης όμως οφείλεται και στις δομικές στρεβλώσεις του ευρώ που επέτρεψαν στη Γερμανία να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητά της, κυρίως μέσω πίεσης επί των Γερμανών εργαζομένων. Προέκυψαν έτσι πλεονάσματα στο γερμανικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τα οποία αντιστοιχούν σε ελλείμματα στα ισοζύγια της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και άλλων χωρών της περιφέρειας. Το ξέσπασμα της γενικευμένης αστάθειας στο τέλος του 2009 εκφράζει αυτές τις βαθιές ανισομέρειες εντός της Ευρωζώνης.
Στη μελέτη καταδεικνύεται ότι η αύξηση του χρέους των περιφερειακών χωρών –δημόσιου, ιδιωτικού, εγχώριου και εξωτερικού– οφείλεται στην πτώση της ανταγωνιστικότητάς τους, και άρα στους μηχανισμούς της Ευρωζώνης. Η συσσώρευση του περιφερειακού χρέους απειλεί τις ευρωπαϊκές τράπεζες.
Η πολιτική λιτότητας που εφαρμόζεται σήμερα αποβλέπει στη διάσωση των τραπεζών. Έχει πολύ μεγάλο κοινωνικό κόστος και πιθανώς θα οδηγήσει σε γενικευμένη ύφεση. Η λιτότητα επίσης θα μεταβάλει την ισορροπία ισχύος υπέρ του κεφαλαίου για πολλά χρόνια.
Αντί για την καταστροφική επιλογή της λιτότητας οι συγγραφείς προτείνουν την αθέτηση πληρωμών, η οποία όμως θα καθοδηγείται από τον οφειλέτη και όχι τον πιστωτή. Απαραίτητη είναι η διαφάνεια και η συμμετοχή των εργατικών οργανώσεων και της κοινωνίας των πολιτών στην επαναδιαπραγμάτευση του χρέους.
Η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη θα θέσει αμέσως θέμα εξόδου από την Ευρωζώνη. Η προοπτική αυτή μπορεί να λειτουργήσει θετικά στην κατεύθυνση ενίσχυσης της εγχώριας παραγωγικής υποδομής και στήριξης της απασχόλησης. Θα πρέπει όμως να στηρίζεται σε πλαίσιο μέτρων, όπως εθνικοποίηση τραπεζών και προοδευτική αναμόρφωση της φορολογίας, που σηματοδοτούν ευρύτερες και βαθύτερες κοινωνικές μεταβολές και ανατροπές.
Στο Δρόμο της προηγούμενης εβδομάδας διάβασα ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα:
...Η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη σημαίνει κατ’ αρχάς τη μονομερή αναστολή πληρωμών. Αυτό θα είναι η απαρχή μιας περιόδου έντονης κοινωνικής διαπάλης στο εσωτερικό και μεγάλων εντάσεων στις διεθνείς σχέσεις. Η χώρα θα πρέπει να αποφασίσει ποιες διεθνείς της υποχρεώσεις θα εκπληρώσει και με ποια σειρά. Ακόμα πιο σύνθετη θα είναι η στάση απέναντι στις προσπάθειες των εγχώριων τραπεζών, των ξένων επενδυτών και άλλων κατόχων δημόσιου χρέους να προστατέψουν τα συμφέροντά τους. Από τη σκοπιά των εργαζομένων, αλλά και της κοινωνίας συνολικά, είναι απαραίτητο να υπάρξει δημόσιος έλεγχος του χρέους μετά την αναστολή των πληρωμών. Η διαφάνεια είναι ζωτική ανάγκη δεδομένου του πέπλου μυστικότητας που καλύπτει τον κυβερνητικό δανεισμό. Ο έλεγχος του χρέους θα επιτρέψει στην κοινωνία να γνωρίζει τι οφείλεται και σε ποιον, καθώς και τους όρους των συμβολαίων χρέους. Θα φανεί επίσης αν κάποιο μέρος του χρέους είναι απεχθές ή παράνομο, επιτρέποντας στον οφειλέτη να αρνηθεί την καταβολή του απερίφραστα (…)
Με πρωτοβουλία του οφειλέτη θα ξεκινήσουν κατόπιν διαπραγματεύσεις τακτοποίησης του χρέους, με στόχο τη γρηγορότερη δυνατή ολοκλήρωσή τους. Ο στόχος θα είναι ένας και μοναδικός, δηλαδή ένα γερό «κούρεμα» των δανειστών, ώστε να αρθεί το εξοντωτικό βάρος του χρέους για τις δανειζόμενες χώρες. Είναι αδύνατο να εκτιμηθεί εκ των προτέρων η έκταση του «κουρέματος» και μάλιστα πριν από τον έλεγχο του χρέους αλλά, όσον αφορά την Ελλάδα, είναι απίθανο να είναι μικρότερο από αυτό της Ρωσίας ή της Αργεντινής. Τα δύο τρίτα του ελληνικού χρέους κρατούνται στο εξωτερικό και τα υπόλοιπα εντός της χώρας. Οι μεγαλύτεροι κάτοχοι, και εσωτερικά και εξωτερικά, είναι οι τράπεζες (…)
Με δεδομένο ότι κάποιες χώρες του κέντρου είναι σημαντικά εκτεθειμένες στην Ελλάδα (και ακόμα πιο πολύ στην περιφέρεια γενικά), η Ελλάδα έχει ορισμένα πλεονεκτήματα στην αναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους. Μια κυβέρνηση που θα εξέφραζε τη λαϊκή θέληση και θα δρούσε αποφασιστικά θα μπορούσε να εξασφαλίσει ένα γερό «κούρεμα» σε σχετικά σύντομο χρόνο.
Ωστόσο, η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη ενέχει και σημαντικούς κινδύνους. Ο πιο άμεσος θα ήταν ο αποκλεισμός από τις αγορές κεφαλαίου για μια περίοδο (…) Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι η περίοδος αποκλεισμού από τις διεθνείς χρηματαγορές δεν διαρκεί πολύ και πάντα υπάρχουν εναλλακτικές πηγές δανεισμού. Συνήθως οι χώρες ανακτούν την αξιοπιστία τους σε σύντομο διάστημα και οι χρηματαγορές έχουν πολύ αδύναμη μνήμη. Από την άλλη μεριά, η απειλή για τις εμπορικές πιστώσεις μπορεί να αποδειχθεί πιο σημαντική και μπορεί να χρειαστεί να παρέμβουν οι κυβερνήσεις και να εγγυηθούν τα εμπορικά χρέη. Ωστόσο, η πιο απειλητική εκδοχή είναι αυτή της τραπεζικής κρίσης, που θα μπορούσε να μεγεθύνει εξαιρετικά το πλήγμα της αθέτησης χρέους. Για να αποτραπεί μια τραπεζική κρίση, θα πρέπει να υπάρξει εκτεταμένη και αποφασιστική κυβερνητική παρέμβαση.
Στην Ελλάδα, αυτό θα σήμαινε επέκταση του ιδιοκτησιακού μεριδίου του Δημοσίου και του ελέγχου πάνω στις τράπεζες, προστατεύοντάς τις από την κατάρρευση και προλαβαίνοντας τον πανικό των καταθετών. Υπό δημόσια ιδιοκτησία, οι τράπεζες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως μοχλοί για την εκ βάθρων αναμόρφωση της οικονομίας προς όφελος της εργασίας.
Θα μπορούσε μια τέτοια δραστική σειρά μέτρων να ληφθεί μέσα στα ασφυκτικά όρια της Ευρωζώνης; Κατ’ αρχάς, είναι εξαιρετικά ασαφές αν αυτό θα ήταν επισήμως εφικτό. Δεν υπάρχει προηγούμενο αθέτησης χρέους στο πλαίσιο της Ευρωζώνης και το νομικό πλαίσιο δεν αφήνει περιθώρια για κάτι τέτοιο (…)
Παραβλέποντας το θεσμικά εφικτό, μπορεί να αναρωτηθεί κανείς αν θα ήταν επιθυμητό να γίνει αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη εντός της Ευρωζώνης. Η απάντηση είναι αρνητική. Πρώτον, θα είναι πολύ πιο δύσκολο για τη χώρα να αντιμετωπίσει μια εγχώρια τραπεζική κρίση χωρίς πλήρη έλεγχο της νομισματικής πολιτικής. Ακόμα, αν οι τράπεζες περνούσαν στα χέρια του Δημοσίου μετά την αθέτηση πληρωμών, αλλά συνέχιζαν να παραμένουν στο Ευρωσύστημα των τραπεζών, θα ήταν πρακτικά αδύνατο να αξιοποιηθούν σε κατεύθυνση αναμόρφωσης της οικονομίας. Δεύτερον, η παραμονή στην Ευρωζώνη δεν θα βοηθούσε ιδιαίτερα τον οφειλέτη από τη άποψη της πρόσβασης στις χρηματαγορές ή της μείωσης του κόστους δανεισμού. Τρίτον, η επιλογή της υποτίμησης θα ήταν αδύνατη, αφαιρώντας έτσι ένα ζωτικό συστατικό της ανάκαμψης. Η συσσώρευση του χρέους στις χώρες της περιφέρειας είναι αξεδιάλυτα συνδεδεμένη με το κοινό νόμισμα και όσο ο οφειλέτης παραμένει στην Ευρωζώνη το πρόβλημα του χρέους θα επανεμφανιστεί. Συνεπώς, η αθέτηση πληρωμών με πρωτοβουλία του οφειλέτη εγείρει την προοπτική της εξόδου από την Ευρωζώνη. Η έξοδος θα προσέφερε άμεσο έλεγχο της εγχώριας δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Θα εξάλειφε επίσης τους περιορισμούς ενός νομισματικού συστήματος που οδήγησε σε μόνιμα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών για την περιφέρεια.
Είναι λογικό να αναμένεται ότι η υποτίμηση θα επιφέρει αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Είναι ακόμα εύλογο ότι θα υπάρξει αναδιάταξη των εγχώριων πόρων προς όφελος της εγχώριας βιομηχανίας. Το αποτέλεσμα θα είναι η προστασία της απασχόλησης, καθώς και η άρση των πιέσεων της λιτότητας στους μισθούς (…)
Βέβαια, η έξοδος εμπεριέχει και κόστος, με δεδομένη τη βίαιη αλλαγή του νομισματικού συστήματος. Η επιστροφή σε ένα εθνικό νόμισμα για την Ελλάδα, ή μια άλλη περιφερειακή χώρα, θα ήταν πιο δύσκολη από την «πεσοποίηση» της οικονομίας της Αργεντινής, με δεδομένο το βαθμό νομισματικής ολοκλήρωσης στο πλαίσιο της Ευρωζώνης. Ωστόσο, η αντικατάσταση του ευρώ δεν είναι πολύπλοκη διαδικασία και οι βασικές της παράμετροι είναι εύκολο να διαπιστωθούν. Η απόφαση θα πρέπει να ανακοινωθεί ξαφνικά για να ελαχιστοποιηθεί η φυγή κεφαλαίων. Θα υπάρξει, επίσης, παρατεταμένη αργία για τις τράπεζες, οι οποίες θα λάβουν οδηγία για μετατροπή των αποθεματικών τους, καθώς και άλλων αξιών και υποχρεώσεων, στο νέο νόμισμα σε ισοτιμία καθορισμένη από την κυβέρνηση. Όταν ξανανοίξουν οι τράπεζες, θα υπάρξει παράλληλη κυκλοφορία του ευρώ και του νέου νομίσματος, που σημαίνει διπλές τιμές για ένα φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών.
Θα υπάρξει, επίσης, νομισματική αναταραχή, καθώς συμβόλαια και πάγιες υποχρεώσεις θα προσαρμόζονται στο νέο νόμισμα. Για να αποφευχθεί η κατάρρευση της εμπιστοσύνης, που θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις για την οικονομική δραστηριότητα, δεν πρέπει να υπάρξει ταλάντευση στην εφαρμογή της πολιτικής που θα υιοθετηθεί. Σταδιακά, οι τιμές και η νομισματική κυκλοφορία θα προσαρμοστούν στο νέο νόμισμα, ενώ το ευρώ θα αποκλειστεί από την εγχώρια οικονομία....
Διαβάστε το υπόλοιπο άρθρο στο Δρόμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου