Το δωμάτιο του μαθητή: Οδηγίες χρήσης

Να σας πω την αλήθεια, εγώ ετοιμάζομαι για Σαββατοκύριακο στα Καστέλλια. Εσείς που μένετε εδώ ίσως βρείτε ενδιαφέρον ένα θέμα που έχω ετοιμάσει για το δωμάτιο του (καλού) μαθητή, με τη βοήθεια της σχολικής ψυχολόγου Μαρίας Σιμπερά και της εκπαιδευτικού Κατερίνας Παγουρτζή
Ίσως από τις πρώτες μέρες του σχολείου να εντοπίσατε κάποια προβλήματα που αντιμετωπίζει το παιδί και υπάρχει η πιθανότητα να σχετίζονται και με την -κακή- διαρρύθμιση του χώρου του.
Τώρα το Σαββατοκύριακο ίσως ήρθε η στιγμή να πάρετε κάποιες αποφάσεις και να αλλάξετε τα πράγματα. Μπορεί να εκπλαγείτε από τα αποτελέσματα μικρών παρεμβάσεων και... εκκαθαρίσεων!

Από τη μέρα που το παιδί περνάει για πρώτη φορά το κατώφλι του σχολείου και αρχίσουν οι καθημερινές μαθησιακές υποχρεώσεις του, το παιδικό δωμάτιο αποκτά ένα νέο ρόλο. Από χώρος παιχνιδιού και χαλάρωσης γίνεται πια και χώρος μελέτης. Η κατάλληλη διαμόρφωσή του θα βοηθήσει αποτελεσματικά το παιδί, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις καινούργιες υποχρεώσεις .
Τα σημερινά παιδικά δωμάτια θυμίζουν μικρογραφία πολυκαταστήματος , έτσι που είναι εξοπλισμένα με τηλεόραση, dvd player, videogames, computer ,μουσικά όργανα και άπειρα παιγνίδια.
Μέσα σ' ένα τέτοιο περιβάλλον ,όπως θα διαπιστώσετε σύντομα, είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να συγκεντρωθεί στα μαθήματά του…

Τήρηση της τάξης στο παιδικό δωμάτιο
Είναι σημαντικό οι γονείς να εξηγήσουν στο παιδί και να του μάθουν να τακτοποιεί τα πράγματά του. Στην αρχή, η τακτοποίηση μπορεί να γίνει με συμμετοχή τόσο του γονιού, όσο και του παιδιού. Θα πετύχουμε πολύ περισσότερα αν παρουσιαστεί σαν παιχνίδι. Μέσω της διαδικασίας της μίμησης, το παιδί θα μάθει σιγά- σιγά από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει. Επιπλέον, σημαντικό είναι να καλλιεργηθεί στο παιδί ένα εσωτερικό κίνητρο για την τακτοποίηση των πραγμάτων του (να συνειδητοποιήσει π.χ. ότι το να τακτοποιεί τα πράγματά του θα έχει πρωταρχικά όφελος για το ίδιο, καθώς θα ξέρει πού μπορεί να τα βρει την επόμενη φορά που θα τα χρειαστεί).
Είναι βασικό ακόμα να υπάρχει συμφωνία ανάμεσα στους δύο γονείς σχετικά με την αναγκαιότητα κινητοποίησης του παιδιού για την τακτοποίηση του δωματίου του. Αν ο ένας γονιός ενθαρρύνει και θέτει οργανωτικούς κανόνες, τους οποίους ο άλλος αγνοεί η ακυρώνει, το παιδί είναι πιθανό να δυσκολευτεί να ακολουθήσει. Τέλος, σε ό,τι αφορά την τάξη και την καθαριότητα, είναι καθοριστικής σημασίας, οι ίδιοι οι γονείς να δίνουν το καλό παράδειγμα με τη δική τους συμπεριφορά.

Διαρρύθμιση παιδικού δωματίου
Το παιδικό δωμάτιο είναι σημαντικό να αποτελεί χώρο λειτουργικό, αλλά και ελκυστικό για το παιδί.
Κρίνεται σκόπιμο να υπάρχει σαφής διαχωρισμός του χώρου παιχνιδιού, της γωνιάς μελέτης και του χώρου ξεκούρασης. Στο χώρο του παιχνιδιού ένας σημαντικός παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η ελευθερία κίνησης. Στη γωνιά μελέτης, βασικός στόχος είναι να διευκολύνεται η συγκέντρωση του παιδιού, ενώ στο χώρο ύπνου να δίνεται η δυνατότητα ξεκούρασης και χαλάρωσης.
Τα παιγνίδια που υπάρχουν στο παιδικό δωμάτιο, καλό είναι να οργανωθούν σε κλειστά πλαστικά κουτιά, ανάλογα το είδος τους , ώστε να είναι εύκολη η χρήση και η αποθήκευσή τους καθώς και η μεταφορά τους σε άλλο δωμάτιο.
Σκόρπια παιγνίδια δεν είναι καλή ιδέα να κυκλοφορούν στα παιδικά δωμάτια , επειδή παρασύρουν εύκολα το παιδί και το αποπροσανατολίζουν.
Αν δύο ή περισσότερα παιδιά μοιράζονται το ίδιο δωμάτιο, είναι σημαντικό το καθένα να έχει τον προσωπικό του χώρο και το γραφείο του.
Επίσης, κατά τη διαρρύθμιση του παιδικού δωματίου είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη και η γνώμη του παιδιού και συνακόλουθα η προσωπικότητά του, καθώς πρόκειται για έναν προσωπικό χώρο, όπου το παιδί περνά αρκετές ώρες.

Ο χώρος της μελέτης / Γραφείο
Καθώς ο χώρος του γραφείου προορίζεται για τη μελέτη, είναι σημαντικό να μην έχει ερεθίσματα που δεν έχουν σχέση με το διάβασμα και το γράψιμό του, ώστε να μη διασπάται η προσοχή του παιδιού.
Το γραφείο πρώτα απ’ όλα πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στις διαστάσεις του παιδιού. Πρέπει να είναι εφοδιασμένο με μια καλή λάμπα κατάλληλου φωτισμού στην αριστερή πλευρά, και μια μολυβοθήκη με 2-3 καλοξυσμένα μολύβια απλά, όχι μηχανικά (αυτά είναι κατάλληλα για σχεδιαστές όχι για μαθητές!!), έναν χάρακα, μια επιτραπέζια ξύστρα, ένα κουτάκι με 2-3 γόμες και ένα πρόχειρο σημειωματάριο.
Κανένα παιχνίδι ή διακοσμητικό αντικείμενο δεν έχει θέση πάνω στο γραφείο, επειδή αποσπά την προσοχή του παιδιού.
Στο συρτάρι πρέπει να υπάρχει ένα σετ με γεωμετρικά όργανα, ένας διαβήτης, εφεδρικοί μαρκαδόροι, ξυλομπογιές και συνδετήρες .
Μεγάλη προσοχή χρειάζεται στην επιλογή καθίσματος. Είναι προτιμότερα τα σταθερά καθίσματα από τα περιστρεφόμενα, ειδικότερα στους μικρούς μαθητές για καλύτερη προσήλωση.
Επιπλέον, βασικό είναι να υπάρχει ένα ρολόι είτε στο γραφείο του παιδιού, είτε σε κοντινό σημείο, ώστε να διευκολύνεται η εξοικείωση με την έννοια και τη διαχείριση του χρόνου.
Ανάλογα με την τάξη του παιδιού, πολύ χρήσιμο είναι το «εποπτικό υλικό» που μπορεί να αναρτηθεί στους τοίχους και να βοηθήσει το παιδί στη μελέτη του.
Π.χ ένας πίνακας ανακοινώσεων: Εκεί το παιδί μπορεί να καρφιτσώνει μικρά σημειώματα-υπενθυμίσεις σχετικά με εκκρεμότητες που έχει. Στον ίδιο πίνακα, μπροστά του, είναι σημαντικό να έχει το πρόγραμμα των μαθημάτων του, ώστε να έχει άμεση πρόσβαση σε αυτό, τόσο κατά την οργάνωση της μελέτης του, όσο και κατά την προετοιμασία της σχολικής του τσάντας. Τέλος, ο πίνακας αυτός θα μπορούσε να περιέχει και καρτέλες με επιλεγμένα μαθησιακά ερεθίσματα (π.χ. πίνακες προπαίδειας, συγκεκριμένους γραμματικούς κανόνες) παρουσιασμένα με τρόπο ελκυστικό και εύσχημο (χρήση χρωμάτων, κατάλληλο μέγεθος) . Με τον τρόπο αυτό, η πολλαπλή οπτική πρόσβαση που θα έχει το παιδί στα μαθησιακά αυτά ερεθίσματα είναι δυνατό να συμβάλλει ιδιαίτερα στην αφομοίωση των αντίστοιχων πληροφοριών.
Μπορεί να υπάρχει ακόμη ένας πολιτικός χάρτης της Ελλάδας , της Ευρώπης ή παγκόσμιος για να επεκτείνει το παιδί τις γνώσεις του στη Γεωγραφία, αλλά και να καρφιτσώνει σημαιάκια για τα μέρη που επισκέπτεται σε διάφορα ταξίδια δίνει μια νότα παιγνιδιού.
Η βιβλιοθήκη του πρέπει να είναι εφοδιασμένη με λεξικά, λογοτεχνικά βιβλία, ντοσιέ με εργασίες, με καλλιτεχνικές δημιουργίες, καθώς και τόμους εγκυκλοπαιδικών γνώσεων ,καθώς και άτλαντες, που εύκολα το παιδί να μπορεί να ανατρέχει και να βρίσκει αυτό που χρειάζεται κάθε φορά.
Σ ένα τέτοιο περιβάλλον ευνοείται η όρεξη για μάθηση, αφού υπάρχει οργάνωση και το παιδί δεν μπορεί να βρει δικαιολογίες να περιφέρεται μέσα στο σπίτι, επειδή έχασε το τετράδιο, το βιβλίο, το μολύβι κλπ.

Τηλεόραση και ηλεκτρονικός υπολογιστής

«Υπάρχει ένας μπαμπούλας που έχει θρονιαστεί για τα καλά στα δωμάτια των παιδιών όλου του κόσμου, δυστυχώς με τη συγκατάθεση των γονιών», γράφει στο βιβλίο της «Τοξική παιδική ηλικία» η παιδαγωγός και σύμβουλος του Βρετανικού Υπουργείου Παιδείας Sue Palmer. Η τηλεόραση μπορεί να είναι κατάλληλη για την ψυχαγωγία της οικογένειας, δεν έχει όμως καμία θέση στην παιδική κρεβατοκάμαρα, σύμφωνα με τους ειδικούς. Το ίδιο και τα διάφορα βιντεοπαιχνίδια Playstation κλπ, για πολύ ευνόητους λόγους, όπως απόσπαση συγκέντρωσης, απομόνωση, ο ανεξέλεγκτος χρόνος τηλεθέασης και η επιλογή πιθανώς ακατάλληλων εκπομπών… Αντί να χαλαρώνουν πριν κοιμηθούν, τα παιδιά ξαπλώνουν στο κρεβάτι με συντροφιά δυνατά φώτα που αναβοσβήνουν και τον εκνευριστικό ήχο της τηλεόρασης.
Οι αρνητικές συνέπειες από την τοποθέτηση τηλεοράσεων στα παιδικά υπνοδωμάτια είναι γνωστές από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν διαπιστώθηκε ότι οι διαταραχές ύπνου στις ηλικίες πέντε ως εννέα χρόνων είναι συχνότερες στα παιδιά που παρακολουθούν πολλή τηλεόραση πριν κοιμηθούν.
Οι αμερικανοί επιστήμονες έχουν ενδείξεις ότι το δυνατό φως της τηλεόρασης και των υπολογιστών μπορεί να απορρυθμίσει το βιολογικό ρολόι των παιδιών, αλλάζοντας τον κύκλο ύπνου- αφύπνισης.
Όμως και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές έχουν παρόμοια αποτελέσματα. Βέλγος ερευνητής ανακάλυψε ότι ο ύπνος των μαθητών διαταράσσεται από τα μηνύματα που έρχονται στα κινητά τους, ενώ δεν κοιμούνται βαθιά επειδή έχουν διαρκώς το νου τους στο κινητό και στην επικοινωνία με τους φίλους τους (περισσότερα από τα μισά παιδιά προεφηβικής ηλικίας στη Βρετανία έχουν δικό τους κινητό)
Σε, ό,τι αφορά τον ηλεκτρονικό υπολογιστή, αν αυτός τοποθετηθεί στο δωμάτιο του παιδιού, είναι σημαντικό να υπάρχει επίβλεψη ως προς τη χρήση του από τους γονείς. Τίθεται και πάλι το ζήτημα της υπερβολικής χρήσης, με κίνδυνο την απομόνωση του παιδιού. Ακόμα, οι γονείς είναι σημαντικό να ελέγχουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο (π.χ. με τη χρήση συγκεκριμένων κωδικών). Σημαντικό είναι επίσης να εξηγηθούν στο παιδί οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από υπηρεσίες αμφιβόλου προέλευσης στο διαδίκτυο, καθώς και οι τρόποι προστασίας. Τέλος, αναφορικά με την τοποθέτηση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στο παιδικό δωμάτιο, τίθεται το θέμα της από κοινού χρήσης του και από τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, όταν δεν υπάρχει άλλος Η/Υ στο σπίτι. Σε αυτή την περίπτωση, θα ήταν ίσως προτιμότερο να βρίσκεται σε μέρος, όπου θα μπορούν να έχουν πρόσβαση και τα άλλα μέλη της οικογένειας.

Πόρτα κλειστή ή ανοιχτή;
Η πόρτα στο παιδικό δωμάτιο είναι σημαντικό να είναι ανοιχτή, ώστε να περνά στο παιδί το μήνυμα ότι οι γονείς είναι διαθέσιμοι για επικοινωνία και παροχή βοήθειας. Ενδεχομένως κάποιες φορές μπορεί να κλείνει ελαφρώς, προκειμένου να αποτραπεί η διάσπαση προσοχής από εξωτερικά ερεθίσματα. Παράλληλα, το παιδί είναι σημαντικό να έχει την αίσθηση του ιδιωτικού χώρου στο δωμάτιό του και οι γονείς να σέβονται κάτι τέτοιο (π.χ να χτυπούν πριν μπουν στο δωμάτιο ή να σέβονται το γεγονός ότι κάποιες φορές το παιδί μπορεί να επιθυμεί να μείνει μόνο του. Ενδεχομένως ενίοτε το παιδί να ζητά να είναι κλειστή η πόρτα. Είναι όμως σημαντικό οι γονείς να προσπαθήσουν να κατανοήσουν τι αυτό μπορεί να σημαίνει για το παιδί και να δρουν κατά περίπτωση. Είναι βασικό όμως η κλειστή πόρτα να μην είναι ο κανόνας, καθώς κάτι τέτοιο σηματοδοτεί αποκοπή της επικοινωνίας με τα άλλα μέλη της οικογένειας.)

Επίλογος
Σε γενικές γραμμές για να υπάρξει καλή οργάνωση στη μελέτη, χρειάζεται τάξη , η οποία βοηθάει το παιδί να ηρεμεί και να μεθοδεύει την εργασία του.
Αν αυτό το ξεκινήσετε με το πρώτο σας παιδί, τότε και τα επόμενα θα έχουν ένα σωστό πρότυπο μίμησης και θα διευκολυνθεί η λειτουργία της οικογένειας.

Το κείμενο αυτό στην πρώτη του μορφή δημοσιεύτηκε στο "Παιδί & Νέοι Γονείς"